گزگز و خواب رفتن دست نشانه چیست؟ روش تشخیص علت

تقریباً همه ما گزگز، خواب رفتن یا سوزن سوزن شدن دست را تجربه کرده‌ایم. گزگز دست معمولاً به تدریج رفع می‌شود و بدون اینکه نگران شویم آن را فراموش می‌کنیم. اما زمانی که گزگز دست مکرراً اتفاق بیفتد و دلیل خاصی هم نداشته باشد، کم‌کم آزار دهنده شده و باعث نگرانی می‌شود. باید بدانیم گزگز دست صرفاً یک علامت است نه یک بیماری؛ علامتی که اشاره به طیف وسیعی از بیماری‌ها دارد و تشخیص آن بسیار دشوار و زمان‌بر است. بیماری‌ها و عوارض مختلفی وجود دارند که گزگز و مور مور دست را به عنوان یکی از علائم خود به همراه دارند. از موارد ساده‌ای مثل اضطراب، کمبود ویتامین و عوارض داروهای مصرفی گرفته تا شرایط پیچیده‌تری مثل دیابت، سندرم تونل کارپال و فتق دیسک گردن.

گزگز دست نشانه چیست؟

خواب رفتن، سوزن سوزن شدن یا گزگز دست، علامتی بسیار شایع است و معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فشار مداوم روی عصب وجود دارد، درست مثل زمانی که افراد دستشان را زیر سر قرار می‌دهند و می‌خوابند. زمانی که فشار از روی عصب برداشته می‌شود، احساس گزگز هم به تدریج کاهش می‌یابد و رفع می‌شود.

اما علت گزگز دست همیشه هم به این سادگی نیست. در واقع گزگز دست اگر مکرراً اتفاق بیفتد، می‌تواند علامت یک بیماری زمینه‌ای باشد و تنها راه درمان آن، تشخیص و درمان بیماری یا عارضه‌ عامل گزگز است. از جمله بیماری‌هایی که ممکن است سبب گزگز دست شوند عبارتند از عصب تحت فشار، فتق دیسک گردن، سندرم تونل کارپال، دیابت، MS، رماتیسم و … .

در جدول زیر خلاصه‌ای از شایع‌ترین علل گزگز دست و علائم همراه با آن ارائه شده است.

چه زمانی برای گزگز دست باید به دکتر مراجعه کنید؟

روش تشخیص علت گزگز دست

از آنجا که گزگز و سوزن سوزن شدن دست دلایل بسیار متعددی می‌تواند داشته باشد، تشخیص آن فرایندی سخت و زمان‌بر است. پزشک برای تشخیص علت گزگز دست در مورد علائم فرد از او سوالاتی می‌پرسد، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند.

در ادامه، پزشک آزمایشاتی مثل آزمایش خون را برای تأیید یا رد علل احتمالی تجویز می‌کند. با توجه به علل احتمالی، ممکن است پزشک درخواست انجام اسکن رادیوگرافی، سونوگرافی، یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) کند. در مواردی که نوروپاتی محیطی (آسیب به اعصاب محیطی) عامل گزگز دست باشد، الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله) و مطالعات هدایت عصبی می‌تواند به ارزیابی میزان و نوع آسیب کمک کند.

با توجه به این که در بسیاری از موارد گزگز دست مرتبط با عارضه‌های ستون فقرات و نوروپاتی محیطی است، بهتر است برای تشخیص علت گزگز دست به یک متخصص و جراح مغز و اعصاب، دیسک و ستون فقرات مراجعه شود.

دلایل گزگز دست

همانطور که گفتیم گزگز دست دلایل متعددی دارد. آگاهی از اینکه گزگز دست ناشی از کدام بیماری‌ها و عارضه‌های زمینه‌ای است و شناخت علائم هر کدام از آنها، به ما کمک می‌کند در مراجعه به پزشک بتوانیم شرح حال بهتری از علائم خود ارائه و به تشخیص دقیق‌تر و درمان سریع‌تر کمک کنیم. در ادامه دلایل گزگز دست را باهم بررسی می‌کنیم.

فتق دیسک گردن

بین مهره‌های ستون فقرات بالشتک‌های گردی وجود دارند که دیسک نامیده می‌شوند و امکان خم و راست شدن و حرکت ستون فقرات را فراهم می‌کنند. دیسک‌ها از یک غلاف محکم بیرونی و یک ماده ژل مانند در مرکز تشکیل شده‌اند. فتق دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که غلاف بیرونی شکاف برداشته و ماده ژل مانند بیرون می‌زند و به عصب‌های ستون فقرات فشار می‌آورد. گزگز و مور مور دست تنها یکی از علائم فتق دیسک در قسمت گردن است.

سندرم تونل کارپال

تونل کارپال فضایی در میان استخوان‌های مچ دست است، که تاندون‌ها، رباط‌ها و عصب‌ها از آن عبور می‌کنند تا به دست برسند. سندرم تونل کارپال زمانی اتفاق می‌افتد که بر روی عصب میانی که از فضای تونل عبور می‌کند فشار مضاعف وارد می‌شود. عصب میانی عملکردهای حسی و حرکتی انگشت شست و سه انگشت میانی را کنترل می‌کند، و اگر فشرده یا تحریک شود علائمی به دنبال خواهد داشت که گزگز دست یکی از آن‌هاست.

سندرم عصب کوبیتال

سندرم تونل کوبیتال یا سندرم فشردگی عصب اولنار می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن انگشتان شود و عصبی که به داخل ساعد، قسمتی از کف دست و دو انگشت آخر شما می‌رساند را تحت تاثیر قرار دهد. این سندرم اغلب به دلیل استفاده بیش از حد از آرنج یا خم نگه داشتن آن در طولانی مدت به وجود می‌آید.

آسیب عصب رادیال

عصب رادیال از بازو عبور کرده و حرکات عضله سه سر بازو را کنترل می‌کند. آسیب عصب رادیال که فلج عصب رادیال نیز نامیده می‌شود، می‌تواند باعث احساس گزگز و بی‌حسی در انگشتان و مشکل در حرکت مچ و دست شود.

کمبود ویتامین

ویتامین‌هایی مثل B1 ،B12 ،E برای عملکرد سیستم عصبی ضروری هستند و کمبود آن‌ها می‌تواند علائمی چون گزگز و مور مور دست را به دنبال داشته باشد. ویتامین B6 از این لحاظ کمی غیرعادی است چرا که هم کمبود و هم مصرف بیش از حد آن موجب آسیب به اعصاب محیطی می‌شود.

سایر علل گزگز دست

علاوه بر دلایلی که گفته شد، برخی دیگر از بیماری‌ها و عوامل نیز هستند که به عصب‌ها آسیب وارد کرده و علائمی مثل گزگز دست را به همراه دارند. در ادامه به سایر این علت‌ها می‌پردازیم.

سوالات متداول

گزگز دست در حالت عادی چقدر طول می‌کشد؟

زمانی که فشار از روی عصب برداشته می‌شود سوزش ناخوشایندی احساس می‌شود که نشانه شروع مجدد ارسال سیگنال‌های درد از اعصاب به مغز است. این حالت معمولاً ظرف چند دقیقه برطرف می‌شود.

چه نرمش‌هایی به رفع گزگز و مور مور دست کمک می‌کنند؟

حرکت دادن دست، مچ دست و انگشت‌ها مثل مشت کردن و باز کردن دست به برداشتن فشار و گردش خون بهتر کمک می‌کند.

آیا ممکن است گزگز دست تمام روز ادامه پیدا کند؟

در بیشتر موارد گزگز دست موقتی است. اما اگر ادامه پیدا کند یا در فواصل کوتاه تکرار شود می‌تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد و باید به پزشک مراجعه شود.

آیا استرس می‌تواند عامل گزگز دست باشد؟

بله، استرس باعث سفتی عضلات و تنگ شدن شریان‌ها می‌شود. استرس بیش از حد می‌تواند باعث محدود شدن جریان خون به دست‌ها شده و علائمی چون بی حسی و گزگز دست را ایجاد کند.

آیا گزگز دست نشان دهنده گردش خون ضعیف است؟

بله، گردش خون ضعیف می‌تواند عامل گزگز دست باشد، اما دلیل اصلی نیست و در بسیاری از موارد این علامت ناشی از عصب تحت فشار و بیماری‌های زمینه‌ای دیگر است.

مصرف چه ویتامین‌هایی به بهبود سوزن سوزن شدن دست کمک می‌کند؟

ویتامین های گروه B به ویژه B12 و ویتامین E

آیا کرونا می‌تواند باعث گزگز دست شود؟

بله، با ظهور کووید-۱۹ پزشکان گزگز دست را یکی از علائم آن ذکر کردند، چرا که این ویروس می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن از جمله سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد.

آیا کم آبی بدن می‌تواند باعث گزگز دست شود؟

بله، یکی از علائم کم آبی بدن احساس گزگز و سوزن سوزن شدن در بدن از جمله دست‌ها است.

آیا اختلالات خواب می‌تواند باعث گزگز دست شود؟

در برخی موارد بله، اختلالات خواب ممکن است ناشی از اضطراب باشد که از دلایل گزگز دست است. بعلاوه، کمبود خواب در افراد مبتلا به میگرن باعث عود کردن علائم آن‌ها می‌شود و گزگز دست یکی از این علائم است.

علت خواب رفتن دست صبحگاهی چیست؟

گزگز دست صبحگاهی می‌تواند به وضعیت بدن در خواب، مثل خوابیدن روی دست یا قرار دادن دست زیر سر مربوط باشد که فشار خون را در این ناحیه محدود کرده و عملکرد عصب را مختل می‌کند.

چه مواد غذایی برای گزگز دست مفید است؟

اسفناج، بروکلی، مارچوبه و بطور کلی غذاهای حاوی ویتامین B برای بهبود عملکرد اعصاب محیطی و گزگز دست مفید هستند.

آیا تمرین‌های کششی و ورزشی می‌توانند مور مور دست را درمان کنند؟

در بعضی موارد بله. اگر گزگز دست مربوط به بیماری‌هایی مثل فتق دیسک گردن، آسیب فشار تکرار شونده، بیماری شریان محیطی یا حتی دیابت باشند، ورزش می‌تواند به بهبود آن کمک کند.