گزگز پا، خواب رفتن، مور مور شدن یا سوزن سوزن شدن پا احساس ناخوشایندی است که وقتی پا برای مدت طولانی بیحرکت میماند و بهاصطلاح «خواب میرود»، تجربه میکنیم. بیشتر مواقع گزگز پا با جابهجایی پا برطرف میشود و موضوع نگرانکنندهای نیست، اما زمانی که مکرراً، به مدت طولانی یا بدون دلیل مشخصی اتفاق میافتد، هم آزاردهنده و هم نگرانکننده میشود. موضوعی که باید بدانیم این است که گزگز پا یک علامت است که اشاره به طیف وسیعی از بیماریها یا شرایط خاص مثل فتق دیسک کمر، آسیب عصب پرونئال، سندرم تونل تارسال و… دارد و بهترین راه تشخیص و درمان آن مراجعه به پزشک متخصص است.
گزگز پا نشانه چیست؟
گزگز، خوابرفتن یا سوزنسوزنشدن پا به طور معمول زمانی اتفاق میافتد که فشاری روی عصب پا وجود دارد. مثلا وقتی که هنگام نشستن یک پا را روی پای دیگر میاندازیم، بعد از مدتی احساس میکنیم پا خواب رفته است. زمانی که پا را حرکت میدهیم فشار از روی عصب برداشته میشود و احساس گزگز هم بهتدریج کاهش یافته و رفع میشود.
اما اگر این حس بعد از چند دقیقه رفع نشود، مکرراً اتفاق بیفتد یا با علائم دیگری همراه باشد، میتواند علامت یک بیماری زمینهای باشد. از جمله بیماریهایی که ممکن است سبب گزگز پا شوند عبارتاند از فتق دیسک کمر، سندرم تونل تارسال، دیابت، MS، روماتیسم و… .
در جدول زیر شایعترین علل گزگز پا و علائم همراه آن ارائه شده است.
علت | علائم دیگر به جز گزگز پا |
---|---|
فتق دیسک کمر | – ضعف عضلانی – احساس درد در کمر، رانها، ساق پا و بعضاً پایین پا |
سندرم تونل تارسال | – درد عصبی در قسمت مچ و پایین پا – احساس سوزش و بیحسی عضلات پا – ضعف عضلات پا |
آسیب عصب پرونئال | – درد – ضعف – مشکل در راه رفتن به علت افتادگی پا |
کمبود ویتامین | – ضعف – خستگی – عدم تعادل در حرکت – از دست دادن حافظه – بیقراری – افسردگی – سردرگمی – درد استخوان |
نارسایی شریانی | – درد پا هنگام راه رفتن – گرفتگی عضلات پا – ضعف عضلانی – ریزش مو – پوست صاف و براق – خنکی پوست هنگام لمس کردن – کاهش یا عدم وجود نبض در پاها – زخمهای پا که بهبود نمییابند – سردی یا بیحسی در انگشتان پا |
کم کاری تیروئید | – خستگی – افزایش وزن – افسردگی – حساسیت به سرما – خشکی پوست و مو – دردهای عضلانی – مشکلات حافظه – یبوست – گرفتگی عضلات – مو و ناخن شکننده – از دست دادن میل جنسی – پریودهای نامنظم و سنگین – صورت پف کرده – صدای خشن – کاهش ضربان قلب |
چه زمانی برای گزگز پا باید به دکتر مراجعه کنید
- هیچ دلیل مشخصی ندارد
- مکرراً اتفاق میافتد و به تدریج بدتر میشود
- بیشتر از یک هفته طول کشیده است
- به مرور قسمتهای بالاتر پا را درگیر میکند
- با احساس سردی و بی حسی در پا همراه است
- با ورم پا همراه است
- با دشواری در ایستادن یا راه رفتن همراه است
- به نظر میرسد با فعالیتهای پرتکرار (مثل ایستادن مداوم یا رانندگی و …) مرتبط است
- همراه با آن علائمی همچون خستگی، اختلال دید، کاهش یا افزایش وزن، درد در ناحیه کمر وجود دارد
بهتر است در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید.
روش تشخیص علت گزگز پا
بیماریها و عارضههای بسیاری هستند که موجب سوزن سوزن شدن و گزگز پا میشوند، بنابراین تشخیص اینکه گزگز پا مربوط به کدام بیماری میشود، فرایندی دشوار و زمانبر است. پیش از هر چیز پزشک با بیمار صحبت کرده، در مورد علائم از او سؤالاتی میپرسد، سوابق پزشکی بیمار را بررسی میکند و معاینات فیزیکی اولیه را انجام میدهد.
در ادامه ممکن است نیاز به آزمایشهای دقیقتری مثل آزمایش خون باشد. باتوجه به علائم بیمار، پزشک ممکن است انجام اسکن اشعه ایکس، سونوگرافی و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را تجویز کند. روشهایی مثل الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله) و مطالعات هدایت عصبی نیز میتوانند احتمال آسیب به اعصاب محیطی را تعیین و ارزیابی کنند.
با توجه به این که در بسیاری از موارد گزگز پا مرتبط با عارضههای ستون فقرات و آسیب به سیستم عصبی محیطی است، بهتر است برای تشخیص علت گزگز پا به یک متخصص و جراح مغز و اعصاب، دیسک و ستون فقرات مراجعه شود.
دلایل گزگز پا
همانطور که اشاره شد گزگز پا دلایل متعددی دارد. آگاهی از اینکه گزگز پا ناشی از کدام بیماریها و عارضههای زمینهای است، و نیز شناخت علائم هر کدام از آنها، کمک میکند بتوانیم در مراجعه به پزشک، شرح حال دقیقتری از علائم خود ارائه و به تشخیص دقیقتر و درمان سریعتر کمک کنیم. در ادامه مهمترین علل گزگز پا شرح داده شده است.
فتق دیسک کمر
دیسکها بالشتکهای لاستیکی بین مهرههای ستون فقرات هستند که از دو قسمت تشکیل شدهاند: یک غلاف سخت بیرونی و یک هسته ژل مانند داخلی. فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر زمانی رخ میدهد که غلاف بیرونی شکاف برداشته و ژل مرکزی بیرون میزند و به عصب ستون فقرات فشار میآورد. زمانی که فتق دیسک در مهرههای کمر باشد، گزگز و مور مور پا یکی از علائم آن خواهد بود.
سایر علائم همراه |
– احساس درد در کمر، رانها، ساق پا و بعضاً پایین پا – ضعف عضلانی |
علل و عوامل |
– فرسایش دیسک به دلیل افزایش سن – اضافه وزن بالا – مشاغلی که فشار زیادی به کمر وارد میکنند – عوامل ژنتیکی – سیگار کشیدن – رانندگی زیاد – تحرک کم |
درمان
- استراحت
- فیزیوتراپی
- تزریق استروئید اپیدورال
- میکرودیسککتومی کمر: روش جراحی کمتهاجم که طی آن جراح بخش بیرون زده دیسک را خارج میکند تا فشار از روی ستون فقرات و عصب برداشته شود.
پیشگیری
- ورزش
- اصلاح وضعیت نشستن
- خم نکردن کمر هنگام بلند کردن اجسام سنگین
- ترک سیگار
سندرم تونل تارسال
تونل تارسال گذرگاهی در مچ پا است که استخوانها، رباطها، تاندونها و عصبهای پا را در خود جای داده است. سندرم تونل تارسال زمانی رخ میدهد که عصب تیبیال در مچ پا تحت فشار قرار گرفته یا آسیب دیده باشد.
سایر علائم همراه |
– درد عصبی در قسمت مچ و پایین پا – احساس سوزش – بیحسی – ضعف عضلات پا – درد عصبی در قسمت مچ و پایین پا – احساس سوزش – بیحسی |
علل و عوامل |
– کف پای صاف – قوس زیاد کف پا – آسیبهای مچ پا مثل پیچخوردگی یا شکستگی – عارضههایی مثل کیست گانگلیون، خار استخوانی یا رگ واریسی – تودههایی مثل لیپوم یا تومور که به عصب فشار میآورند – بیماریهای زمینه ای مثل دیابت، کمکاری تیروئید یا آرتریت – آسیب فشار تکرارشونده به مچ پا |
درمان
- استراحت
- کمپرس یخ
- نگه داشتن پا بالاتر از قلب
- استفاده از مچ بند طبی
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
- ارتز (کفش یا کفی طبی)
- فیزیوتراپی
- تزریق استروئیدی
- جراحی (آزادسازی عصب تیبیال یا باز کردن فضای تونل تارسال)
پیشگیری
- استراحت حین کار یا بین تمرینهای ورزشی
- کشش پا و مچ پا بهصورت منظم
- گرم کردن قبل از شروع ورزش
- استفاده از کفشهای طبی و مناسب
آسیب عصب پرونئال (نوروپاتی فیبولار)
عصب پرونئال از عصب سیاتیک منشعب میشود و حس را به جلو و کنارههای پا و بالای مچ پا منتقل میکند. این عصب همچنین عضلاتی که مچ و انگشتان پا را بالا میبرند، کنترل میکند. آسیب به عصب پرونئال میتواند سبب بیحسی و گزگز پا شود.
سایر علائم همراه |
– درد – ضعف – مشکل در راه رفتن به علت افتادگی پا |
علل و عوامل |
– دررفتگی زانو – شکستگی زانو یا پا – جراحی تعویض مفصل زانو یا مفصل ران – تحت فشار قرار گرفتن عصب پرونئال |
درمان
- استفاده از کفشهای مخصوص دارای آتل، مچبند طبی پا، ارتز
- فیزیوتراپی
- جراحی (شامل کاهش فشار روی عصب، ترمیم عصب، پیوند عصب در موارد شدیدتر)
پیشگیری
- اجتناب از انداختن پا روی پا هنگام نشستن روی صندلی
- کاهش فعالیتهایی که به کنار یا پشت زانو فشار وارد میکنند
- درمان فوری آسیبهای پا
کمبود ویتامین
کمبود برخی ویتامینهایی مثل B12، B1، D و B6 میتواند باعث آسیب عصبی شود که علائمی مثل بی حسی و گزگز پا را به دنبال دارد.
سایر علائم همراه |
– ضعف (کمبود ویتامین B12، B1، D) – خستگی (کمبود ویتامین B12، B1) – عدم تعادل در حرکت (کمبود ویتامین B12) – از دست دادن حافظه (کمبود ویتامین B12) – بیقراری (کمبود ویتامین B12، B6) – افسردگی (کمبود ویتامین B6) – سردرگمی (کمبود ویتامین B6) – درد استخوان (کمبو ویتامین D) |
علل و عوامل |
– رژیم گیاهخواری (B12) – اختلال در جذب که دلایل مختلفی دارد (مثل مصرف طولانی مدت آنتیاسیدها، عمل بایپس معده برای کاهش وزن، گاستریت آتروفیک یا التهاب دیواره معده، و کم خونی بدخیم) (B12) – قرار گرفتن مکرر در معرض اکسید نیتروژن یا گاز خنده (B12) – داروی ایزونیازید برای درمان سل (B6) – سندرم بریبری (B1) – مصرف بیش از حد الکل (B1) – قرار نگرفتن در معرض نور آفتاب به اندازه کافی (D) |
درمان
- مصرف گوشت و فراوردههای گوشتی (B12)
- مصرف مرغ و تخم مرغ (B12)
- مصرف ماهی (B12، D)
- مصرف فراوردههای لبنی (B12)
- مصرف خوراکی مکملهای ویتامین (B1، B6، B12، D)
- تزریق عضلانی (ویتامین B12 که معمولاً به دلیل جذب ناکافی مکمل خوراکی ضروری است)
- درمان بیماریهای گوارشی (مثل کرون یا سلیاک) که جذب ویتامینها را دچار مشکل میکنند.
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید (D)
پیشگیری
- برخورداری از یک رژیم غذایی غنی از انواع ویتامینها و املاح معدنی مثل کلسیم و منیزیم
- مصرف کافی مکملهای غذایی
- کاهش مصرف الکل
نارسایی شریانی
نارسایی شریانی یا بیماری شریان محیطی (PAD) به باریک شدن یا انسداد عروقی گفته میشود که خون را از قلب به پاها میرسانند. دلیل اصلی آن تجمع پلاک چربی در شریانها است که به آن تصلب شرایین گفته میشود.
سایر علائم همراه |
– درد پا هنگام راه رفتن – گرفتگی عضلات پا – ضعف عضلانی – ریزش مو – پوست صاف و براق – خنکی پوست هنگام لمس کردن – کاهش یا عدم وجود نبض در پاها – زخمهای پا که بهبود نمییابند – سردی یا بیحسی در انگشتان پا |
علل و عوامل |
– سیگار کشیدن – فشار خون بالا – تصلب شرایین – دیابت – کلسترول بالا – سن بالای ۶۰ سال |
درمان
- داروهای ضد پلاکت (آسپیرین)
- داروهای کاهش کلسترول خون
- ورزش
- جراحی
کمکاری تیروئید
کمکاری تیروئید زمانی رخ میدهدکه غده تیروئید هورمون کافی تولید نمیکند و میتواند علائم مختلفی از جمله گزگز و خواب رفتن پا را به همراه داشته باشد.
سایر علائم همراه |
– خستگی – افزایش وزن – افسردگی – حساسیت به سرما – خشکی پوست و مو – دردهای عضلانی – مشکلات حافظه – یبوست – گرفتگی عضلات – پوست خشک و پوسته پوسته – مو و ناخن شکننده – از دست دادن میل جنسی – پریودهای نامنظم و سنگین – صورت پف کرده – صدای خشن – کاهش ضربان قلب |
علل و عوامل |
– بیماری خودایمنی – جراحی تیروئید – پرتو درمانی – تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید) – بیماری هاشیموتو – عوارض داروها (مثل لیتیوم) – مشکلات مادرزادی – اختلال غده هیپوفیز – بارداری – کمبود ید – سابقه بیماری تیروئید در خانواده |
درمان
- مصرف روزانه قرص لووتیروکسین
پیشگیری
- هیچ راهی برای پیشگیری از کمکاری تیروئید وجود ندارد. در اغلب موارد این عارضه به دلیل حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید رخ میدهد.
سایر علل گزگز پا
علاوه بر دلایلی که گفته شد، بیماریها و عوامل دیگری نیز هستند که با آسیب رساندن به عصبها علائمی مثل گزگز پا را به همراه دارند. در ادامه این دلایل را مرور میکنیم.
دیابت
نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که در صورت ابتلا به دیابت ممکن است رخ دهد. قند خون بالا (گلوکز) میتواند به اعصاب سراسر بدن آسیب برساند. نوروپاتی دیابتی اغلب به عصبهای پا آسیب میرساند.
سایر علائم همراه |
– ادرار زیاد – وجود کتون در ادرار – عطش و گرسنگی شدید – کاهش وزن بیدلیل – تاری دید – خستگی شدید – بیقراری و تغییرات خلق و خو – خشکی پوست – عفونت – بیحسی یا کاهش توانایی در احساس درد یا تغییرات دما – گرفتگیها و دردهای شدید – ضعف عضلانی – حساسیت شدید به لمس – مشکلات جدی پا مثل زخم، عفونت، آسیب به استخوان یا مفصل |
علل و عوامل |
– اضافه وزن – سیگار کشیدن -دلایل ارثی و ژنتیکی – نژاد – عدم فعالیت و تحرک کم – افزایش سن – اختلالات هورمونی – سابقه دیابت بارداری – حمله سیستم ایمنی به سلولهای تولید کننده انسولین – آکرومگالی (تولید بیش از حد هورمون رشد توسط غده هیپوفیز) – سندروم کوشینگ – آسیب به پانکراس (در نتیجه بیماری، جراحی یا جراحت) – جهش ژنتیکی (دیابت در نوزادان) |
درمان
- کنترل قند خون
- داروهای خوراکی (متفورمین)
- تزریق انسولین
- رژیم غذایی مناسب
- ورزش
- رسیدن به وزن مناسب
- پایین نگه داشتن فشار خون و چربی
پیشگیری
- کنترل قند خون
- مراقبت از پاها (تمیز نگه داشتن، جلوگیری از ایجاد زخم و عفونت)
اضطراب
گزگز پا میتواند یکی از علائم اضطراب باشد. کسانی که بدون هیچ دلیل مشخصی دچار گزگز پا میشوند اغلب برای پیدا کردن دلیل آن به سراغ اینترنت میروند و با بیماریهای ترسناکی مثل دیابت، MS و… مواجه میشوند. این موضوع بر اضطراب آنها میافزاید و علائم را تشدید میکند. درهرصورت، تشخیص اینکه اضطراب عامل گزگز پا هست یا نه به عهده پزشک متخصص است.
سایر علائم همراه |
– حملات پانیک – افزایش ضربان قلب – حالت تهوع – تعریق یا لرز – گرفتگی عضلات – خستگی و ضعف عاطفی و جسمی |
علل و عوامل |
– تنفس بیش از حد (هایپرونتیلاسیون که باعث عدم تعادل بین سطح اکسیژن و دیاکسیدکربن در بدن میشود) – عوامل روانی – استرس حاد یا مزمن |
درمان
- رواندرمان شناختی و رفتاری
- داروهای ضد اضطراب
پیشگیری
- تمرین آرامش و تنفس آرام
- یوگا، مدیتیشن، ذهن آگاهی
- رژیم غذایی مناسب
- ورزش
- خواب کافی
- اجتناب از محرکها مثل الکل و مواد مخدر
میگرن
نوعی از میگرن وجود دارد که به میگرن همراه با اورا معروف است و میگرن کلاسیک هم نامیده میشود. در این نوع از میگرن، ابتدا اورا (هاله زیگزاگی از نور) ظاهر میشود و بعد از حدود ۳۰ دقیقه از دید خارج میشود و سردرد میگرنی بعد از آن اتفاق میافتد. این نوع از میگرن علائم مختلفی به همراه دارد که گزگز پا را نیز شامل میشود.
سایر علائم همراه |
– اختلال بینایی مثل دوبینی یا هالهبینی – مشکلات گفتاری – مشکلات شنوایی مثل صدای زنگ در گوش – حساسیت به نور، صدا، بو – گیجی و یا سرگیجه – ضعف شدید – حالت تهوع و استفراغ – فلج موقتی در یک طرف بدن – درد شدید معمولاً در یک طرف سر |
علل و عوامل |
– تغییرات هورمونی – کمبود خواب – حذف وعدههای غذایی – استرس – کم آبی بدن – الکل – کافئین – عوارض برخی داروها – عوامل ژنتیکی |
درمان
- درمان دارویی برای کنترل درد
- بوتاکس
پیشگیری
- خواب کافی
- مدیریت استرس
- دوری از محرکها
- ورزش در حد متوسط
- نوشیدن آب کافی
- رژیم غذایی متعادل
نارسایی کلیه
نارسایی کلیه مزمن اغلب منجر به عارضههای عصبی میشود که نوروپاتی اورمیک از شایعترین آنها بوده و معمولاً در اغلب بیماران دیالیزی دیده میشود. گزگز پا از علائم این عارضه عصبی ناشی از نارسایی کلیه است.
سایر علائم همراه |
– کاهش واکنشهای حسی – ضعف – ورم – زخم و عفونت – خشکی و خارش پوست پا – درد مزمن همراه با سوزش، احساس سرما و برق گرفتگی در پاها، بازوها و دستها (دیسیستزیا) – گرفتگی عضلات – سندرم پای بیقرار |
علل و عوامل |
– همودیالیز |
درمان
- پیوند کلیه
- دیالیز صفاقی
- سرم پتاسیم در بین دورههای دیالیز
پیشگیری
- کنترل قند خون
- کنترل فشار خون
- کنترل وزن
- تغذیه سالم
- پرهیز از سیگار و الکل
- پرهیز از داروهایی با مسمومیت کلیوی
- کنترل بیماریهای پروستات
- ورزش
- خواب کافی
بارداری
در ماههای آخر بارداری بیحسی و گزگز در نقاط مختلف بدن از جمله پاها بسیار شایع است. دلیل این امر میتواند بزرگ شدن رحم مادر و تغییر وضعیت خواب باشد که به منقبض شدن عروق خونی میانجامد.
سایر علائم همراه |
– بیحسی – ورم |
علل و عوامل |
– هورمونها و تغییرات بیولوژیکی – فشار غیرعادی به عصبها، رباطها و عضلات به دلیل بزرگ شدن رحم – ورم پاها به دلیل احتباس آب و فشار به عصبها – ترشح هورمون ریلکسین که باعث شل شدن رباطها میشود – افزایش وزن |
درمان
- تغییر وضعیت خواب (استفاده از بالش بارداری)
- ماساژ ملایم
- حمامهای آرامشبخش
- حرکات کششی
پیشگیری
- اصلاح رژیم غذایی و حفظ وزن سالم بارداری
- کاهش مصرف نمک، شکر، چربی
- نوشیدن مقادیر زیادی آب
- اجتناب از الکل
- حفظ وضعیت مناسب بدن در زمان نشستن، ایستادن یا خوابیدن
- پوشیدن کفشهایی با کفی نرم و راحت و بدون لغزندگی
- اجتناب از ایستادن طولانی در هنگام بارداری
عوارض داروها
عوارض جانبی برخی داروها نیز ممکن است منجر به آسیب عصبی و در نتیجه احساس گزگز و سوزن سوزن شدن در پاها شوند.
سایر علائم همراه |
– بسته به نوع دارو متفاوت است |
علل و عوامل |
– داروهای درمان سرطان (داروهای شیمی درمانی) – داروهای HIV مثل دیدانوزین و امتریسیتابین – داروهای قلب و فشار خون مثل آمیودارون یا هیدرالازین – آنتی بیوتیکها مثل مترونیدازول و داپسون – داروهای ضدتشنج مانند فنیتوئین – داروهای ترک الکل مثل دیسولفیرام – داروهای مورد استفاده برای بیماریهای خودایمنی مثل اتانرسپت |
درمان
- تغییر، کاهش دوز مصرفی، یا توقف مصرف داروی مورد نظر (تحت نظارت پزشک معالج)
- تمرینهای ورزشی برای تسکین علائم در صورت امکان
اعتیاد به الکل
آسیب به عصبها به دلیل نوشیدن زیاده از حد الکل را نوروپاتی الکلی مینامند که گزگز پا یکی از علائم آن است.
سایر علائم همراه |
– بیحسی – مشکلات عضلانی از جمله ضعف، درد یا گرفتگی – عدم تحمل گرما به خصوص بعد از فعالیت بدنی – ناتوانی جنسی – بیاختیاری ادرار – یبوست یا اسهال – حالت تهوع و استفراغ – مشکل در بلع یا صحبت کردن – عدم تعادل در راه رفتن – نیستاگموس – ضربان سریع قلب |
علل و عوامل |
– مصرف بیش از ۱۰۰ گرم الکل در روز – عدم جذب ویتامینهای B1، B6، B12 به دلیل مصرف الکل |
درمان
- ترک الکل
- مصرف مواد مغذی حاوی ویتامینهای مورد نیاز
پیشگیری
- عدم مصرف بیش از حد الکل
روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که با علائم مفصلی آن یعنی درد، تورم و سفتی شناخته شده است. با این حال، مطالعات نشان داده است که حدود ۸۵ درصد افراد مبتلا آسیب به اعصاب محیطی را نیز تجربه میکنند که یکی از آنها گزگز پا است.
سایر علائم همراه |
– گرفتگی، ضعف یا پرش عضلات – احساس پوشیدن جوراب یا دستکش نامرئی – حساسیت شدید به لمس – کاهش هماهنگی و تعادل – مشکل در راه رفتن – مشکل در حرکت بازوها – مشکل خواب به دلیل درد – تعریق بیش از حد – ناهنجاری در نبض یا فشار خون |
علل و عوامل |
– افزایش سن – جنسیت (احتمال شیوع در زنان دوبرابر است) – سیگار کشیدن – کودکانی که در معرض سیگار قرار میگیرند. – چاقی – عوامل ژنتیکی – کم تحرکی – رژیم نامناسب غذایی – آنتیبادی Anti-CCP (که به بافتهای سالم حمله میکند) – گیر افتادن عصب – عوارض داروهای مصرفی مثل لِفونومائید (Arava) |
درمان
- مسکنها
- داروهای ضدتشنج
- داروی ضدافسردگی سهحلقهای
- پمادهای موضعی
- فیزیوتراپی
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
- تعویض پلاسما
- جراحی
- ایمنوگلوبولین درمانی
پیشگیری
- ورزش و حرکات کششی
- رژیم غذایی ضدالتهابی
- کنترل استرس
MS
مولتیپل اسکولروزیس یا MS یک بیماری خودایمنی است که روی سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز و نخاع اثر میگذارد. در MS سیستم ایمنی به اشتباه به سلولهای میلین که از عصبهای مغز و نخاع محافظت میکنند، حمله میکند. در نتیجه، سیگنالهایی که عصبها برای عملکردهایی مثل بینایی، حس و حرکت به سراسر بدن ارسال میکنند قطع میشود. گزگز پا یکی از علائم MS است.
سایر علائم همراه |
– اختلالات بینایی مثل دوبینی یا از دست دادن بینایی – ضعف عضلانی – بیحسی یا احساسات غیر طبیعی – خستگی – سرگیجه – اختلالات مثانه – از دست دادن تعادل و هماهنگی – مشکل در عملکردهای شناختی – تغییرات خلق و خو – سفتی عضلات و اسپاسم عضلانی |
علل و عوامل |
– دلایل ژنتیکی – سیگار کشیدن – قرار گرفتن در معرض سموم – سطوح پایین ویتامین D – عفونتهای ویروسی – چاقی در دوران کودکی |
درمان
در حال حاضر درمانی برای MS وجود ندارد. درمان شامل کاهش آسیب، مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض است:
- درمان دارویی
- فیزیوتراپی و گفتاردرمانی
- مشاوره سلامت روان
- داروهای ضدتشنج و ضداسپاسم
- تحریک عمیق مغز برای اسپاسمها و لرزشهای عضلانی
- استفاده از وسایل کمک حرکتی مثل عصا، واکر یا ویلچر
- داروهایی مانند دونپزیل برای علامتهای شناختی
- طب سوزنی و یوگا
پیشگیری
- ترک سیگار
- حفظ وزن مناسب
- دریافت مقادیر کافی ویتامین D
- فعالیت بدنی
- به حداقل رساندن سطح استرس
- رژیم غذایی سالم
لوپوس
لوپوس یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب در سرتاسر بدن میشود. لوپوس میتواند قسمتهای مختلف بدن از جمله پوست، خون، مفاصل، کلیهها، مغز، قلب و ریه را درگیر کند. یک پنجم مبتلایان به لوپوس دچار آسیب عصبی میشوند و علائمی مثل بیحسی و گزگز پا را تجربه میکنند (منبع).
سایر علائم همراه |
– درد مفاصل، درد عضلانی، درد قفسه سینه – سردرد – بثورات پوستی – تب – ریزش مو – زخمهای دهان – خستگی دائمی – تنگی نفس – تورم غدد – ورم در بازوها، پاها، صورت – گیجی – لخته شدن خون |
علل و عوامل |
– عوامل ژنتیکی – هورمونها به خصوص استروژن – عوامل محیطی |
درمان
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئید
- کورتیکواستروئیدها
- هیدروکسیکلروکین
- سرکوبکنندههای سیستم ایمنی
- جلوگیری از قرار گرفتن بیش از حد در برابر اشعه ماوراء بنفش
پیشگیری
- از آنجایی که علت لوپوس ناشناخته است روش پیشگیری آن نیز مشخص نیست
سلیاک
سلیاک یک اختلال خودایمنی ارثی است که طی آن بدن به پروتئینی به نام گلوتن واکنش نشان میدهد. گلوتن در غلات به ویژه گندم، جو و چاودار یافت میشود. گلوتن با ورود به سیستم گوارش سیستم ایمنی بدن را تحریک میکند تا علیه خودش آنتیبادی تولید کند. این آنتیبادیها به مخاط روده کوچک آسیب رسانده و جذب مواد مغذی را مختل میکنند. یکی از علائم سلیاک بروز گزگز در پاها است.
سایر علائم همراه |
– اسهال – خستگی – نفخ و گاز – کاهش وزن – درد شکم – یبوست – تهوع و استفراغ – کمبود آهن – پوکی استخوان – بثورات پوستی – آسیب سیستم عصبی – مشکلات احتمالی تعادل و اختلال شناختی – درد مفاصل – اختلال عملکرد طحال – افزایش آنزیمهای کبدی |
علل و عوامل |
– حساسیت به گلوتن – عوامل ژنتیکی – اختلالهای کروموزومی مثل سندرم داون، ویلیامز یا ترنر – بیماریهای خودایمنی مثل دیابت، روماتیسم مفصلی یا کولیت میکروسکوپی |
درمان
- تنها درمان سلیاک پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن است.
پیشگیری
- پیشگیری از ابتلا به سلیاک ممکن نیست اما رژیم بدون گلوتن به پیشگیری از علائم آن کمک میکند.
فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا یک اختلال مزمن است که باعث درد و حساسیت در سراسر بدن و همینطور خستگی و مشکلات خواب میشود. فیبرومیالژیا با برخی آسیبهای عصبی نظیر نوروپاتی فیبر کوچک همراه است و بیحسی و گزگز پا به عنوان یکی از علائم آن دیده شده است.
سایر علائم همراه |
– درد مزمن و گسترده در سرتاسر بدن – احساس خستگی شدید – مشکل در خوابیدن – سفتی عضلات و مفاصل – حساسیت به لمس – اختلال در تمرکز، تفکر و حافظه – حساسیت شدید به نور، صدا، بو و دما – مشکلات گوارشی مثل نفخ یا یبوست |
علل و عوامل |
– علت اصلی بیماری نامشخص است – احتمال وجود عوامل ژنتیکی – احتمال وجود عوامل محیطی مثل بیماریها (آتریت روماتوئید) یا مشکلات سلامت روان (اضطراب یا افسردگی) |
درمان
- درمانی برای فیبرومیالژیا وجود ندارد اما علائم بیماری به کمک دارو، ورزش و حرکتدرمانی، درمان روانشناختی و رفتاری کنترل میشود.
پیشگیری
- به دلیل ناشناخته بودن علل بیماری، راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.
لایم
بیماری لایم توسط باکتری Borrelia burgdorferi ایجاد میشود. این بیماری از طریق نیش کنههای پا سیاه آلوده به انسان منتقل میشود. در صورت عدم درمان، عفونت میتواند به مفاصل، قلب و سیستم عصبی سرایت کند.
سایر علائم همراه |
– بثورات پوستی قرمز رنگ (که ابتدا کوچک بوده و ظرف هفتههای بعد بزرگ میشود) – تب – سردرد – خستگی – گرفتگی گردن – دردهای بدن و مفاصل – تورم غدد لنفاوی – فلج عضلات صورت – بلوک قلبی – مشکل در تمرکز (مه مغزی) – آسیب به عصبها سراسر بدن |
علل و عوامل |
– انتقال از حیواناتی مثل گوزن، موش یا سنجاب – زندگی در مناطق جنگلی و علفزارها – احتمال انتقال بیشتر در اواخر بهار و تابستان |
درمان
- آنتیبیوتیک (آموکسی سیلین، داکسی سایکلین)
پیشگیری
- استفاده از آفتکشها برای حذف کنهها
زونا
زونا که به عنوان هرپس زوستر نیز شناخته میشود، عفونت عصب و پوست اطراف آن است. این بیماری توسط ویروس واریسلا زوستر ایجاد میشود که عامل آبله مرغان نیز هست. علامت اصلی زونا درد است و به دنبال آن فرد دچار راش پوستی شده که به مرور تبدیل به تاولهای خارشدار میشود. گاهی اوقات زونا چند روز قبل از بثورات پوستی، علائم دیگری ایجاد میکند که گزگز پا یکی از آنها است.
سایر علائم همراه |
– سردرد – احساس سوزش، بیحسی یا خارش در ناحیه آسیب – احساس ناخوشی بطور کلی – تب |
علل و عوامل |
– قبلاً آبله مرغان نگرفتهاید و بهتازگی در مجاورت کسی که مبتلا به آبله مرغان یا زونا است، قرار گرفتهاید. – اگر قبلاً آبله مرغان گرفتهاید ویروس همچنان در بدن شماست و در صورت ضعف سیستم ایمنی ممکن است به صورت زونا ظاهر شود. |
درمان
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
- داروهای ضد ویروس
- داروهای ضد افسردگی
- ضدتشنج
پیشگیری
- عدم تماس با فرد مبتلا
- عدم استفاده از حوله مشترک با فرد مبتلا
- واکسن زونا برای افراد بالای ۵۰ سال
کیست گانگلیون
کیستهای گانگلیون کیسههای پر از مایعی هستند که در کنار مفاصل مختلف بدن از جمله مچ پا و انگشتان پا ظاهر میشوند. این کیستها معمولاً هنگام لمس کردن نرم هستند و اندازه آنها میتواند به کوچکیِ یک نخود یا بزرگیِ یک توپ گلف باشد. کیستهای گانگلیون خطرناک یا سرطانی نیستند.
سایر علائم همراه |
– وجود یک توده روی پا – درد یا درد مبهم در اطراف توده – ناراحتی عمومی به خصوص هنگام پوشیدن کفش |
علل و عوامل |
– تروما احتمالاً به دلیل آسیب قبلی یا صدمات مکرر – نشت مایع سینوویال از مفصل یا تاندون و تجمع آن زیر پوست |
درمان
- نظارت مداوم بر کیست (بعضی از کیستها خودبخود ناپدید میشوند)
- تخلیه کیست و تزریق کورتیکواستروئید
- جراحی
پیشگیری
- از آنجا که علت دقیق کیست نامشخص است، پیشگیری ممکن نیست.
سندرم رینود
سندرم رینود باعث میشود که برخی نواحی بدن مثل انگشتان دست و پا در واکنش به سرما یا استرس دچار بیحسی و سردی شوند. علت این است که در سندرم رینود شریانهای کوچکتری که خون را به پوست میرسانند، باریک میشوند. این امر جریان خون را در قسمت انگشتها محدود میکند که به آن وازواسپاسم میگویند. زمانی که علائم شروع به برطرف شدن میکنند، گزگز در انگشتان پا احساس میشود.
سایر علائم همراه |
– سردی انگشتان دست یا پا – تغییر رنگ پوست به سفید و سپس کبود – احساس بیحسی و درد هنگام گرم شدن و کاهش استرس |
علل و عوامل |
– باریک شدن شریانها در پاسخ به سرما و استرس – در زنان بیشتر اتفاق میافتد – در سنین ۱۵ تا ۳۰ سال بیشتر اتفاق میافتد – در آب و هوای سرد شایعتر است – سابقه خانوادگی احتمال ابتلا را بیشتر میکند |
درمان
- مسدود کنندههای کانال کلسیم
- مسدود کنندههای آلفا
- پماد نیتروگلیسیرین
پیشگیری
- پوشیدن لباس گرم در فضای باز
- گرم کردن اتومبیل
- پوشیدن جوراب یا دستکش در خانه به خصوص هنگام باز کردن درب فریزر
- مدیریت استرس
واسکولیت
واسکولیت یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب رگهای خونی میشود. التهاب ممکن است باعث انسداد عروق خونی و متعاقب آن ایسکمی (نرسیدن یا کم رسیدن خون) در اندامها و بافتها شود. در مواردی این التهاب ممکن است در رگهای خونی تأمین کننده اعصاب محیطی باشد و علائمی مثل گزگز پا یا دست را به همراه بیاورد.
سایر علائم همراه |
– مشکل در تنفس – سرفه کردن – بیحسی در دستها و پاها – بثورات، برجستگیها و تغییر رنگ پوست – تب – خستگی یا احساس کلی بیماری – کاهش وزن – ضعف – درد مفاصل – درد شکمی – مشکلات کلیوی – سکته مغزی |
علل و عوامل |
– عفونتها – سایر بیماریهای خودایمنی – عوارض جانب برخی داروها – برخی از انواع سرطان |
درمان
- مسکن
- کورتیکواستروئیدها
- سرکوب کنندههای ایمنی یا بیولوژیک
- مهار کنندههای ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین)
- تزریق گلوبولینهای ایمنی داخل وریدی
- تعویض پلاسما
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضدتشنج
پیشگیری
- از آنجا که علت واسکولیت ناشناخته است پیشگیری از آن نیز ممکن نیست.
سندروم گیلن باره
در سندروم گیلن باره، سیستم ایمنی بدن به بخشی از سیستم عصبی محیطی حمله میکند. این سندروم میتواند بر روی اعصابی که حرکت ماهیچهها را کنترل میکنند و همچنین روی اعصابی که درد، دما و حس لامسه را منتقل میکنند، تأثیر بگذارد. بی حسی و گزگز پا میتواند از علائم سندروم گیلن باره باشد. سندروم گیلن باره قابل درمان است، اما در صورت عدم درمان خطر مرگ را به دنبال دارد.
سایر علائم همراه |
– ضعف در پاها و بازوها – در موارد شدیدتر فلج پاها، بازوها یا صورت – نفس کشیدن سخت – مشکل در بلع و صحبت کردن – فلج عضلات تنفسی – عفونت خون – ایجاد لخته در ریه – ایست قلبی |
علل و عوامل |
– اسهال – بیماری تنفسی – عفونت های ویروسی – واکسیناسیون – عفونت کمپیلوباکتر ژژونی (به دلیل خوردن گوشت خام یا آلوده طیور) |
درمان
- تعویض پلاسما
- ایمونوگلوبولین درمانی با دوز بالا (تزریق آنتی بادی)
پیشگیری
- روش اثبات شدهای برای پیشگیری از این سندروم وجود ندارد.
سکته مغزی خفیف
انسداد مختصر جریان خون به مغز موجب حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته مغزی خفیف میشود. سکته مغزی خفیف اغلب چند دقیقه طول میکشد و آسیب طولانیمدت ایجاد نمیکند اما میتواند هشداری برای سکته مغزی باشد. یکی از علائم بروز سکته مغزی خفیف گزگز پا است.
سایر علائم همراه |
– ضعف، بیحسی یا فلج در صورت، بازو یا پا، معمولاً در یک طرف بدن – گفتار نامفهوم – مشکل در درک دیگران – از دست دادن دید یک یا هر دو چشم – سرگیجه یا از دست دادن تعادل |
علل و عوامل |
– ایجاد لخته خون و مسدود شدن جریان خون به مغز – آرتواسکلروز (تجمع پلاک چربی در شریان) – سوابق خانوادگی – سن بالای ۵۵ سال – سابقه سکته مغزی خفیف – بیماری سلول داسی شکل |
درمان
- داروهای ترومبولیتیک برای درمان لخته خون
پیشگیری
- کنترل فشار خون
- کنترل کلسترول و چربی
- ترک سیگار
- ورزش و فعالیت بدنی
- حفظ وزن مناسب
- کنترل دیابت
- تغذیه سالم
- عدم زیادهروی در الکل
- دوری از مواد مخدر
سوالات متداول
گزگز و سوزن سوزن شدن پا در حالت عادی چقدر طول میکشد؟
بطور معمول گزگز پا باید ظرف چند دقیقه و با برداشته شدن فشار از روی عصب رفع شود. اگر به مدت یک هفته یا بیشتر متوجه این حس در پاهای خود شدید به پزشک مراجعه کنید.
چه نرمشهایی به رفع گزگز پا کمک میکنند؟
حرکتهایی مثل پمپاژ مچ پا، جمع کردن حوله با انگشتان پا و تمرینهای تعادل تکپا میتوانند به گردش خون بهتر و رفع گزگز پا کمک کنند.
آیا ممکن است خواب رفتن پا تمام روز ادامه پیدا کند؟
در بیشتر موارد گزگز پا موقتی است و باید ظرف چند دقیقه برطرف شود. اما در صورت ادامه یا تکرار در فواصل کوتاه میتواند نشان دهنده یک بیماری زمینهای باشد و باید به پزشک مراجعه شود.
آیا استرس میتواند عامل گزگز و مور مور پا باشد؟
بله، استرس میتواند با تأثیر روی گردش خون، خون را از پاها دور کند که این مسئله موجب سفتی یا گزگز پا میشود.
آیا گزگز پا نشان دهنده گردش خون ضعیف است؟
بله، گردش خون ضعیف میتواند علائمی مثل درد، بیحسی، گزگز، یا سرما را در بخشهای مختلف بدن به خصوص پاها، دستها و انگشتان ایجاد کند.
چه ویتامینهایی برای بهبود گزگز پا توصیه میشود؟
ویتامین های گروه B به ویژه B12، B6، B1 و ویتامین E و D
آیا کرونا میتواند عامل گزگز پا باشد؟
بله، محققان دریافتند که بسیاری از مبتلایان به کرونا آسیب به سیستم عصبی محیطی را با علائمی از جمله درد، بیحسی و گزگز در پاها و دستها نشان دادهاند.
آیا گزگز پا میتواند ناشی از کم آبی بدن باشد؟
بله، کمآبی بدن میتواند باعث کاهش سطح سدیم شود که منجر به بروز گزگز در اندامها خواهد شد.
آیا بیخوابی میتواند باعث گزگز پا شود؟
در برخی موارد بله، بیخوابی ناشی از اضطراب یا بیخوابی که موجب اضطراب شود میتواند به گزگز پا منجر شود. بعلاوه، کمبود خواب در افراد مبتلا به میگرن باعث عود کردن علائم آنها میشود و گزگز پا یکی از این علائم است.
علت گزگز پا هنگام بیدار شدن از خواب چیست؟
عادتهای خواب شبانه مثل انداختن یک مچ پا روی مچ دیگر که باعث فشار آمدن به عصب میشود ممکن است دلیل گزگز پا در هنگام بیدار شدن از خواب باشد.
چه مواد غذایی برای گزگز پا مفید است؟
ماهی، غلات غنی شده، گوشت گاو، تخم مرغ، سینه مرغ و بطور کلی غذاهای حاوی ویتامین B برای بهبود عملکرد اعصاب محیطی و گزگز پا مفید هستند.
آیا تمرینهای کششی و ورزشی میتوانند گزگز پا را درمان کنند؟
در بعضی موارد بله. اگر گزگز پا با بیماریهایی مثل فتق دیسک کمر، آسیب فشار تکرار شونده، بیماری شریان محیطی یا حتی دیابت مرتبط باشند، میتوان به کمک ورزش آن را بهبود داد.