جراحی راهکار نهایی درمان درد عصب سه قلو است. یکی از موثرترین روشهای درمان این عارضه جراحی رفع فشار میکروواسکولار (Microvascular Decompression) است. این جراحی زمانی انجام میشود که تمام روشهای درمانی ناموفق بوده و تاثیری در درمان درد نداشتهاند. این عمل با اینکه پرتهاجم محسوب میشود اما درصد موفقیت بالایی (بیش از ۸۵%) دارد و باعث رفع درد عصب سه قلو برای مدت طولانی و یا رفع دائمی آن میشود. جراحی عصب سه قلو نیاز به بستری در بیمارستان و بیهوشی دارد. روش انجام آن نیز به این شکل است که جراح با ایجاد یک حفره کوچک در جمجمه فشار را از روی عصب سه قلو برمیدارد. عوارض این روش بسیار ناچیز است و شامل بیحسی و درد موقت در محل جراحی است. سایر روشهای جراحی عصب سهقلو اما با وجود تهاجم کمتر و عوارض جزئیتر، موفقیت رفع فشار میکرواسکولار را نداشتهاند.
چه افرادی به جراحی عصب سه قلو نیاز دارند؟
تمام کسانی که با وجود دریافت دارو و درمانهای مختلف همچنان درد ناشی از عصب سه قلو را تجربه میکنند میتوانند با انجام عمل جراحی نسبت به درمان این عارضه دردناک اقدام کنند. رایجترین درمانهایی که برای کاهش درد نورالژی عصب سه قلو استفاده میشود این موارد است:
- داروهای ضدتشنج مانند اکسکاربازپین، گاباپنتین
- داروهای شلکننده و ضد اسپاسم
- تزریق بوتاکس
البته این درمانها معمولا تاثیر بلندمدتی ندارند و دردهای نورالژی سه قلو مدتی پس از این درمانها برمیگردند. اگر از درمانهای رایج استفاده کردهاید و نتیجه نگرفتهاید، بهترین راه برای شما جراحی عصب سه قلو است.
هدف جراحی عصب سه قلو چیست؟
جراحیهای عصب سه قلو بسته به نوع فشاری که به عصب وارد میشود، رگ خونی یا سایر بافتها، متفاوت است. درد عصب سه قلو معمولا در نتیجه فشار یک رگ یا عضلات اطراف عصب بهوجود میآید. در نتیجه این فشار، بیمار دردهای شدیدی را تجربه میکند. معمولا اگر عامل نورالژی عصب سه قلو یک رگ باشد، استفاده از عمل رفع فشار میکروواسکولار مناسب است. این عمل از طریق بیهوشی و ایجاد یک سوراخ کوچک روی جمجمه انجام میشود.
اگر این فشار وارده بر عصب سهقلو به دلیل عوامل دیگری مانند سفت شدن بافتهای کنار عصب باشد، عمل جراحی عصب سه قلو با هدف ناتوان کردن عصب برای انتقال درد انجام میشود. در اینصورت جراحی از روشهای دیگر مانند ریزوتومی یا جراحی با امواج رادیویی یا فشردهسازی با بالن استفاده میشود.
انواع جراحیهای عصب سه قلو
جراحیهای عصب سه قلو به دو دسته تهاجمی و کمتهاجمی تقسیم میشوند. در روشهای تهاجمی پزشک با ایجاد حفره در جمجمه بیمار، جراحی را انجام میدهد. در روشهای کمتهاجمی درمان از طریق تزریق ژل یا سوزاندن عصب انجام میشود و نیازی به سوراخ شدن جمجمه نیست.
| نوع جراحی یا درمان | شرح جراحی یا درمان | شرایط مناسب برای عمل | میزان موفقیت (%) |
|---|---|---|---|
| رفع فشار میکرواسکولار | برداشتن فشار رگ خونی از عصب با قرار دادن یک پد تفلون | زمانی که یک رگ خونی روی عصب فشار بیاورد | بالای ۸۵ درصد |
| جراحی با امواج رادیویی (گامانایف) | استفاده از امواج رادیویی برای ناتوان کردن عصب سه قلو (بدون برش) | برای بیمارانی که روشهای تهاجمیتر برای آنها نامناسب است | بالای ۸۰ درصد |
| فشردهسازی با بالن | وارد کردن فشار روی عصب سهقلو با بالن و ناتوان کردن آن | درصورتی که انجام عمل رفع فشار میکروواسکولار ممکن نباشد | بالای ۷۰ درصد |
| ریزوتومی | استفاده از RF یا تزریق شیمیایی برای ناتوان کردن عصب | اگر درد ناشی از سفت شدن عضلات کنار عصب سه قلو باشد | بالای ۶۰ درصد |
جراحیهای تهاجمی عصب سهقلو
عملهای تهاجمی عصب سه قلو عموما به دو شکل هستند. این عملها به دلیل اینکه با برش و ایجاد حفره روی جمجمه انجام میگیرند با نام تهاجمی شناخته میشوند. رایجترین عملهای تهاجمی عصب سه قلو شامل این روشها است:
- جراحی رفع فشار میکروواسکولار
- جراحی رفع فشار با بالن
رفع فشار میکروواسکولار
درحال حاضر، مطمئنترین روش درمان عصب سه قلو عمل جراحی رفع فشار میکروواسکولار (Microvascular Decompression) است. این عمل درصد موفقیت بالایی دارد و در بالای ۸۵ درصد موارد منجر به بهبودی درد ناشی از عصب سه قلو میشود. رفع فشار میکروواسکولار تهاجمیترین روش برای درمان درد عصب سه قلو است و همچنین بهترین روش برای رفع این عارضه است. رفع فشار میکروواسکولار کمترین آسیب را به عصب سه قلو وارد میکند و روشی مناسب برای درمان درازمدت این بیماری دردناک است.
این روش درمانی در سال ۱۹۹۶ ابداع شده است. از زمان ابداع تاکنون تحقیقات زیادی درباره موثر بودن این روش انجام شده است که تقریبا همه آنها بر موثر بودن آن تاکید کردهاند. این عمل در حال حاضر قطعیترین روش درمان نورالژی عصب سه قلو است.
روش جراحی
مراحل انجام این روش به این ترتیب است؛
- بیمار تحت بیهوشی قرار میگیرد؛
- سپس جراح یک سوراخ بسیار کوچک در پشت گوش ایجاد میکند، محل این سوارخ با توجه به اینکه محل درد در کدام سمت سر است انتخاب میشود؛
- سپس یک میکروسکوپ از این سوراخ وارد بافت داخلی جمجمه میشود تا جراح از طریق آن وضعیت عصب و رگی که به آن فشار میآورد را بررسی کند؛
- سپس یک پد تفلونی بین رگ و عصب قرار میدهد تا فشار را بردارد؛
- پس از جراحی معمولا دو روز بستری در بیمارستان نیاز است، در این مدت بیمار ممکن است علائمی مانند درد در ناحیه سوراخ شده، بیخوابی و سردرد را تجربه کند.
درصد موفقیت
عمل رفع فشار میکروواسکولار به عنوان یک درمان مستقل، تقریباً بالای ۸۵ درصد امکان موفقیت دارد. البته هیچ تضمین قطعی و حتمی وجود ندارد که جراحی عصب سه قلو برای همه بیماران همواره موفقیتآمیز باشد، همیشه این احتمال وجود دارد که درد در زمانی نامعلوم و بهطور ناگهانی دوباره عود کند. با این حال، این عمل بالاترین میزان موفقیت را در میان تمام روشهای درمانی برای تسکین و درمان درد عصب سه قلو دارد.
عوارض عمل جراحی رفع فشار میکروواسکولار
از آنجا که رفع فشار میکروواسکولار یک جراحی باز محسوب میشود، بیماران پس از عمل مقداری درد در محل عمل تجربه میکنند، برای کنترل این درد میتوان از داروهای مسکن استفاده کرد. بیماران به طور معمول قبل از ترخیص دو شب را در بیمارستان میگذرانند. درد و خشکی ناشی از عمل معمولاً طی یک هفته برطرف میشود و بیمار میتواند فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرد. با این حال، در شش هفته اول پس از جراحی باید از بلند کردن اجسام سنگین یا فشار زیاد خودداری کند. خطرات جراحی به روش فشارزدایی عوارض معمول هر عمل جراحی مغز و اعصاب با جمجمهی باز را دارد. این عوارض شامل عفونت، خونریزی بیش از حد، نشت مایع نخاعی و خطرات بیهوشی هستند. از جمله عوارض بسیار نادر (که احتمال بروز آنها کمتر از ۱% است) این عمل، باید به آسیب شنوایی و آسیب عروقی (سکته مغزی) اشاره کرد. (منبع)
فشردهسازی با بالن
فشردهسازی با بالن (Balloon Compression) یکیدیگر از روشهای درمانی تهاجمی است. در این روش از بالنی کوچک برای فشردهکردن عصب سهقلو و ایجاد اختلال در عملکرد آن استفاده میشود. بدینگونه عصب سهقلو سیگنالهای درد را منتقل نکرده و یا کمتر منتقل میکند. تاثیر این جراحی در افراد مختلف متفاوت بوده و نسبت به جراحی رفع فشار میکروواسکولار احتمال بازگشتپذیری بالاتری دارد؛ اما نسبت به آن کمتر تهاجمی است. استفاده از این روش یا جراحی رفع فشار میکروواسکولار بنابه تشخیص پزشک انجام میشود.
روش جراحی
- ابتدا بیمار تحت بیهوشی قرار میگیرد؛
- یک حفره کوچک روی جمجمه در سمتی که درد در آن قسمت وجود دارد ایجاد میشود؛
- جراح یک لوله به نام کانولا را وارد حفره میکند و به سمت عصب سه قلو میبرد؛
- یک کاتتر بههمراه یک بالن کوچک از طریق لوله عبور داده میشود؛
- بالن باد میشود و به عصب سه قلو آسیب وارد میکند تا انتقال درد را مختل کند؛
- پس از گذشت چند دقیقه، بالن، کاتتر، و کانولا خارج شده و محل برش بخیه زده میشود.
درصد موفقیت
میزان موفقیت این عمل معمولا بالای ۸۰ درصد است. تحقیقات نشان داده است که این روش میتواند علائم را به مدت یک تا دو سال تسکین دهد.
عوارض جراحی به روش رفع فشار با بالن
آن بخش از صورت بیمار که سوزن و لولهها از آن وارد شدهاند ممکن است تا مدتی بیحس باشد. درصد بسیار کمی از بیماران پس از انجام این عمل عوارضی مانند دوبینی موقت و اختلال در جویدن و بلع را نیز گزارش کردهاند.
جراحیهای کمتهاجمی عصب سه قلو
در جراحیهای کمتهاجمی نیازی به برش جمجمه نیست و درمان از طریق امواج رادیویی یا تزریق ماده شیمیایی انجام میشود. رایجترین درمانهای کمتهاجمی عصب سه قلو شامل این عملها است:
- ریزوتومی
- درمان با امواج رادیویی
عمل جراحی ریزوتومی چیست و در چه شرایطی انجام میشود؟
بهطورکلی به جراحیهایی که در آن عصبِ مسئول انتقال پیام درد تخریب میشود، ریزوتومی گفته میشود. از عمل جراحی ریزوتومی زمانی استفاده میشود که امکان انجام عمل جراحی باز مانند رفع فشار میکروواسکولار وجود نداشته باشد یا براساس تشخیص پزشک، فشار به عصب سه قلو در نتیجه فشار عروقی نباشد و سفت شدن سایر بافتها دلیل آن باشد. ریزوتومی یک عمل جراحی کمتهاجمی است. روشهای مختلف این درمان شامل ریزوتومی گلیسرین/گلیسرول است که شامل تزریق ماده شیمایی برای مختل کردن عمکلرد عصب است. روش دیگر، استفاده از امواج رادیویی است که با نام RF شناخته میشود. نامهای دیگر ریزوتومی، ابلیشین (Ablation) یا نوروتومی (Neurotomy) است.
روش جراحی
مراحل جراحی به روش ریزوتومی به این شکل است:
- برای این عمل طبق تشخیص پزشک از بیحسی موقت یا بیهوشی استفاده میشود؛
- سپس یک سوزن به سمت ریشه عصب سه قلو وارد میشود؛
- ریشه عصب از طریق ژل گلیسرول یا جریان الکتریسیته سوزانده میشود؛
درصد موفقیت ریزوتومی
مانند تمام عملهای جراحی، نمیتوان گفت این عمل نیز با موفقیت صددرصدی و درمان کامل درد انجام میشود. اما درصد زیادی از کسانی که با این روش درمان شدهاند بدون هیچ مشکلی به زندگی خود ادامه دادهاند. همچنین، پس از عمل ریزوتومی گاهی ممکن است درد در نتیجه رشد دوباره عصب بازگردد، در صورت بازگشت درد، بهترین کار این است که با پزشک خود مشورت کنید. بسته به منشا درد، سایر گزینههای درمانی ممکن است شامل جراحی رفع فشار میکروواسکولار (MVD) برای برداشتن یا کنار زدن رگهایی باشد که روی عصب فشار وارد میکنند.
عوارض رایج انواع مختلف ریزوتومی
خود ریزوتومی تنها چند دقیقه طول میکشد. پس از آن، چند ساعت را در اتاق ریکاوری سپری خواهید کرد، معمولا میتوانید یک یا دو روز پس از عمل، زندگی عادی خود را از سر بگیرید. احساس درد، تورم و کبودی در محل جراحی از عوارض شایع است. میزان عوارض عمل ریزوتومی به نوع عمل و عصب تحت درمان بستگی دارد.
عوارض جانبی ریزوتومی با گلیسیرین/گلیسرول:
- خونریزی
- عفونت
- تهوع
- استفراغ
- احساس بیحسی
عوارض ریزوتومی با امواج رادیویی:
عوارض این نوع از ریزوتومی به شدت عوارض نوع شیمیایی آن نیست و بیشتر شامل احساس بیحسی در محل عمل و مناطق اطراف آن است.
جراحی با امواج رادیویی (گامانایف)
جراحی با امواج رادیویی (Stereotactic Radiosurgery) یا گامانایف روش دیگری برای درمان درد عصب سه قلو است. این روش به علت کمتهاجمی بودن آن از نظر بسیاری جراحی به حساب نمیآید. با این حال به دلیل مشترک بودن هدف آن با روشهای جراحی، با نام جراحی با امواج رادیویی شناخته میشود. در این جراحی از تششعات دستگاهی به نام «گامانایف» برای مختل کردن عملکرد عصب سهقلو، و درمان درد استفاده میشود.
روش جراحی
در این روش امواجی کنترل شده از طریق دستگاه گامانایف به داخل جمجمه، به سمت ساقه مغز و به عصب سه قلو فرستاده میشود و انتقال سیگنالهای درد را متوقف میکند. این روش کاملا بدون برش و بدون ایجاد حفره در جمجمه بیمار انجام میشود. همچنین به بیهوشی نیاز ندارد و معمولا بهصورت سرپایی انجام میشود.
درصد موفقیت
این روش در حدود ۸۰% از بیماران باعث کنترل قابل توجه درد یا کاهش آن میشود. درمان با گامانایف مسیرهای انتقال درد را مختل میکند، اما همیشه این احتمال وجود دارد که درد در زمانی نامعلوم عود کند. شاید بتوان گفت ایراد این روش کندتر بودن آن نسبت به سایر روشهای درمانی است. بیماران ممکن است طی ۴ تا ۶ هفته پس از درمان به آن پاسخ دهند؛ با این حال، برخی از بیماران برای پاسخ کامل به ۳ تا ۸ ماه زمان نیاز دارند. اکثر بیماران حداقل برای ۳ تا ۶ ماه پس از درمان، داروهای خود را با دوز کامل مصرف میکنند و معمولاً تا زمانی که تسکین درد حاصل نشود، مقدار دوز داروهای تجویزی کم نمیشود.
عوارض جانبی درمان به روش گامانایف
عوارض جانبی روش گامانایف ممکن است شامل سوزنسوزن شدن یا بیحسی در صورت (در حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از بیماران) باشد، اما در صورت بروز، معمولاً شامل علائم خفیف است. حدود ۱ تا ۲ روز پس از درمان، درد خفیفی در محل عمل احساس میشود. درمان با گامانایف برای درد عصب سه قلو یک روش سرپایی است، بیمار در همان روز درمان میتواند به خانه برود. بیماران معمولاً طی ۴۸ ساعت به فعالیتهای عادی خود باز میگردند، هرچند این بستگی به بیمار دارد.
هزینه جراحی عصب سه قلو
هزینه عمل جراحی عصب سه قلو به عوامل متعددی از جمله روش درمان، تجربه پزشک، شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد هزینه عمل برای انجام جراحی فشارزدایی با جراحی و گامانایف یا ریزوتومی تفاوتهای زیادی دارد که عدد نهایی آن پس از مشخص شدن جزئیات درمان تعیین میشود.
بهترین جراح عصب سه قلوی صورت
عمل سه قلوی صورت، عمل حساسی است که میتواند درد عصب سه قلو را کاملا برطرف کند. بنابراین مشورت با بهترین جراح عصب سه قلوی صورت اهمیت بالایی دارد. بهترین جراح باید تجربه و دانش خوبی در زمینه درمان نوالژی عصب سه قلو داشته باشد و همچنین بتواند به خوبی مزایا و عوارض احتمالی این عمل را به شما توضیح دهد. مراجعه به بیمارستانها و کلینیکهای تخصصی و مشورت با متخصصان، بهترین راه پیدا کردن بهترین جراح عصب سه قلوی صورت است.
سوالات متداول
آیا جراحی عصب سهقلو باعث بیحسی یا لمس شدن صورت میشود؟
بله برخی از عملها مانند گشاد کردن با بالون یا فشارزدایی باعث بیحسی صورت میشود.
آیا جراحی عصب سهقلو باعث افتادگی صورت میشود؟
حدود کمتر از ۵ درصد از بیماران پس از انجام جراحی دچار افتادگی صورت شدهاند.
آیا جراحی عصب سهقلو باعث آسیب مغزی میشود؟
یکی از عارضههای نادر عمل جراحی عصب سه قلو سکته مغزی است.
آیا نورالژی عصب سهقلو بر اثر اشتباه دندانپزشک رخ میدهد؟
این یک برداشت اشتباه است که اشتباه دندانپزشکی را عامل اصلی بروز نورالژی عصب سه قلو معرفی میکند. در حقیقت ریشه اصلی این عارضه معلوم نیست و صرفا برخی محرکهای عصبی میتوانند آن را تحریک کنند.
خطرات مرتبط با دکمپرشن میکرو عروقی (فشارزدایی) شامل بیحسی صورت، کاهش شنوایی و سکته مغزی میشود. بهطورکلی، روشهای کم تهاجمی خطرات کمتری دارند، اما ممکن است به اندازه فشارزدایی موثر نباشند.
مدت بستری در بیمارستان بعد از جراحی درد عصب سه قلو چقدر است؟
دکمپرشن میکرو عروقی (فشارزدایی) به طور معمول نیاز به بستری ۲ تا ۳ روز در بیمارستان دارد، در حالی که روشهای کم تهاجمی اغلب به صورت سرپایی انجام میشوند.
مدت زمان بهبودی بعد از جراحی درد عصب سه قلو چقدر است؟
زمان بهبودی بسته به نوع عمل جراحی متفاوت است. بهبودی پس از دکمپرشن میکرو عروقی (فشارزدایی) میتواند چندین هفته طول بکشد و ممکن است بیحسی صورت در برخی موارد برای مدت طولانیتری ادامه داشته باشد.
آیا بعد از جراحی درد عصب سه قلو همچنان به دارو نیاز خواهم داشت؟
احتمالا. برخی از بیماران ممکن است پس از جراحی موفق دیگر نیازی به دارو نداشته باشند، اما برخی دیگر ممکن است برای کنترل دردهای ناگهانی به دوزهای کمتری از دارو نیاز داشته باشند.
آیا درد عصب سه قلو میتواند بعد از جراحی دوباره عود کند؟
احتمال کمی برای بازگشت درد بعد از هر نوع جراحی وجود دارد. دکمپرشن میکرو عروقی (فشارزدایی) کمترین میزان عود را دارد، اما در برخی موارد ممکن است جراحی مجدد ضروری باشد.
چه جایگزینهایی برای جراحی درد عصب سه قلو وجود دارد؟
اولین خط درمان، دارو درمانی است که به دنبال آن روشهای کم تهاجمی مانند ابلیشن رادیوفرکانسی یا ریزوتومی گلیسیرین انجام میشود. جراحی معمولاً زمانی در نظر گرفته میشود که این گزینهها نتوانند به اندازه کافی درد را کاهش دهند.
برای انجام عمل جراحی عصب سه قلو به چه دکتری مراجعه کنم؟
یک متخصص مغز و اعصاب پزشکی است که میتواند این عمل جراحی را انجام دهد.
چگونه می توانم یک جراح متخصص برای جراحی درد عصب سه قلو پیدا کنم؟
به دنبال جراح مغز و اعصابی باشید که در درمان درد عصب سه قلو تجربه داشته باشد. میتوانید از مراکز معتبر درمانی یا بیمارستانها و کلینیکهای تخصصی مغز و اعصاب مشورت بخواهید.
قبل از جراحی درد عصب سه قلو چه سوالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟
در مورد خطرات و مزایای جراحی، میزان موفقیت، روند بهبودی، احتمال باقی ماندن درد یا بیحسی و گزینههای درمانی جایگزین با پزشک خود صحبت کنید.