تومور مغزی یا سرطان مغز به تشکیل توده غیرطبیعی در بافت مغز گفته میشود که میتواند خوشخیم یا بدخیم باشد. تومورها بسته به محل قرارگیری، گرید و منشاء خود انواع مختلفی دارند که تشخیص آنها صرفاً بر عهده پزشک بوده و از طریق معاینات دقیق همراه با سیتیاسکن، MRI و نمونهبرداری ممکن است. پزشک متخصص مغز و اعصاب در صورت تشخیص تومور، شما را به آنکولوژیست و جراح مغز و اعصاب جهت درمان تومور مغزی از جمله جراحی، شیمیدرمانی و رادیوتراپی ارجاع خواهد داد. در مواجهه با این بیماری نباید امید خود را از دست داد و با تشخیص به موقع در حد قابل توجهی میتوان تومور مغزی را درمان و یا کنترل کرد. امید به زندگی در بیماران تومور مغزی بسته به شرایط فرد و نوع تومور متفاوت بوده و نمیتوان به طور واحد بازه مشخصی برای آن ذکر کرد.
تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی یک بافت تودهمانند با تکثیر غیرعادی درون جمجمه است. جهت درک دقیقتر تشکیل و تکثیر این توده، ابتدا باید آناتومی و ساختار مغز را مد نظر قرار داد.
مغز انسان یک بافت نرم داشته که از سلولهایی با ظاهر و عملکرد مشابه ساخته شده است؛ در حالت طبیعی، این سلولها مکانیزم کنترلشده و مشخصی برای رشد و تکثیر دارند. مخ، مخچه و ساقه مغز سه قسمت اصلی تشکیلدهنده مغز هستند؛ در اطراف این مجموعه، غشاء مغزی یا همان مننژ قرار گرفته و همه این بخشها توسط استخوان جمجمه محافظت میشوند.
طبقهبندی تومورهای مغزی
علم پزشکی بیش از ۱۵۰ نوع تومور مغزی را شناسایی کرده است. این تومورها باتوجه به گرید، منشاء اولیه و محل قرارگیری در گروههای مختلفی طبقهبندی میشود که علائم، پروسه درمان و شرایط هر کدام از آنها نیز متفاوت است؛ از این رو ضروری است که در مواجهه با بیماری تومور مغزی، به طور کلی با انواع آن نیز آشنا باشید.
علائم تومور مغزی
علائمی که توسط تومور مغزی ایجاد میشوند میتوانند متفاوت باشند؛ این تفاوت به نوع توده مغزی، محل تومور و سرعت رشد آن بستگی دارد.
ایجاد تومور مغزی در هر یک از این بخشها و یا سرایت چنین سلولهایی به مغز با تکثیر سلولی غیرعادی در عملکرد مغز از جمله کنترل عضلانی و حرکت، تکلم، حافظه و دیگر موارد اختلال ایجاد میکند. علاوه بر ایجاد چنین علائم متداول و بارزی، این تومور میتواند رشد و فضای جمجمه را پر کند. پر کردن فضای جمجمه میتواند با فشاری که به مغز وارد میکند باعث آسیب به آن شده و حتی به اعصاب و بافت سالم مغز نیز صدمه بزند.
در جدول زیر متداولترین علائم تومور مغزی ضمن مقایسه آنها با علائم مشترک برخی دیگر از بیماریها بیان شده است:
| سردرد | تهوع | بیخوابی | اختلال ادراک | تشنج | فشار خون | اختلال گفتار | عدم تعادل | اختلال بینایی | درد صورت | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| تومور مغزی | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |
| هیدروسفالی | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | |||||
| میگرن | ✔ | ✔ | ✔ | |||||||
| سردرد خوشهای | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ | ||||||
| سینوزیت | ✔ | ✔ | ✔ | |||||||
| تومور هیپوفیز | ✔ | ✔ | ✔ | ✔ |
فلج شدن ناگهانی قسمتی از بدن، ضعف در اندامها، احساس گزگز در قسمتهایی از صورت و دردهای شکمی بدون علت نیز میتواند برخی دیگر از علائم تومور مغزی باشد.
توجه:
- تشخیص دقیق تومور مغزی نه فقط به صرف علائم بلکه با انجام آزمایشها و معاینات مختلف ممکن است. اگرچه علائم بیانشده در تومورهای مغزی متداول است، اما وجود ترکیبی از برخی از این علائم ضرورت مراجعه سریع به پزشک را تشدید میکند؛ این دسته از علائم عبارتند از:
- تشنج
- تهوع و استفراغ
- بیحسی در بخشهایی از بدن
- اختلال در بینایی
- ضعف شدید و فلج شدن یک طرف بدن
- اختلال در گفتار
- تغییر شدید و یکباره شخصیتی و رفتاری
علائم تومور مغزی با توجه به محل قرارگیری توده
به طور کلی هر کدام از بخشهای مغز، متناسب با ساختار و سیستم عصبی پارهای از فعالیتهای بدن انسان را کنترل و هدایت میکنند؛ چنانچه تودهای در هر یک از این بخشها ایجاد شود، بسته به گرید آن و شرایط بیمار میتواند علائم مختلفی را ایجاد نماید.
جهت درک بهتر احتمال این اختلالات، در تصویر زیر عملکرد قسمتهای مختلف مغز به طور خلاصه نشان داده شده است:
بر اساس آنچه گفته شد، محل قرارگیری توده مغزی تأثیر زیادی بر چگونگی علائم دارد؛ بعضی از علائم تومور مغزی که میتواند بسته به وجود توده در هر ناحیه رخ دهد به شرح زیر است:
- تومور در لوب فرانتال (پیشانی): مشکلاتی در تفکر و تمرکز، ضعف، کندی و فلج عضلانی
- تومور در لوب تمپورال (گیجگاهی) مخ یا لوب اکسیپتال (پسسری): اختلالات بینایی به طور جزئی و یا از دست دادن کامل بینایی
- تومور در لوب گیجگاهی یا لوب پیشانی: تغییرات در شنوایی، گفتار و حافظه و یا تغییرات عاطفی مثل پرخاشگری، اختلال در درک و ارتباط کلمات
- تومور در لوب آهیانهای: ضعف دست و پا در یک طرف یا هر دو طرف بدن و یا ایجاد اختلال در حواس لامسهای
- تومور در ناحیه غده هیپوفیز: بروز تغییرات در سیکل قاعدگی و تغییر در غدد شیردهی
- تومور در مخچه: امکان از دست دادن تعادل و اختلال در مهارتهای حرکتی
- تومور در ساقه مغز: اختلال در بلعیدن غذا و فشار خون و گاهاً دوبینی و بیحسی ناگهانی صورت
چه افرادی بیشتر در معرض تومور مغزی (سرطان مغز) قرار دارند؟
تومور مغزی ممکن است برای همه افراد رخ دهد؛ با این حال تحقیقات و گزارشهای پزشکی نشان داده است که برخی فاکتورها میتواند در ریسک ابتلا به این عارضه اثر داشته و گاهاً احتمال آن را چندین برابر کند؛ مهمترین این عوامل عبارتند از:
- افزایش سن
افزایش سن میتواند احتمال ابتلا به اکثر انواع تومور مغزی را بیشتر کند.
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
اگرچه فقط کمتر از ده درصد از تمام سرطانها ژنتیکی هستند، اما چنانچه چند نفر از اعضای خانوادهتان به تومور مغزی مبتلا شدهاند بهتر است با پزشک مغز و اعصاب و مشاور ژنتیک مشورت نمایید.
- جنسیت
تحقیقات نشان داده است که در اغلب موارد مردان بیشتر از زنان به تومور مغزی مبتلا میشوند.
- قرار گرفتن مداوم در معرض برخی مواد شیمیایی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، مثل مشتقات پلیفلوروآلکیل، خطر ابتلا به تومور مغزی را بالا میبرد. این مشتقات به دلیل توانایی بالا در ماندگاری طولانی در برخی از محصولات مقاوم در برابر لکه، مقاوم در برابر آب (همچون برخی لوازم آرایشی ضدآب) و نچسب (مثل برخی از تفلونها) استفاده میشود. برخی از فومهای اطفای حریق نیز شامل این ماده هستند.
- قرار گرفتن در معرض بعضی از تشعشعات
برخی از تشعشعات همچون پرتو ایکس، اشعه رادیواکتیو (از جنس اشعه گاما) و اشعه ماوراء بنفش (UV) اگر بیش از حد استاندارد و مشخصی به بدن انسان وارد شود مضر و خطرناک هستند و میتوانند احتمال ایجاد توده مغزی را بالا ببرند.
نحوه تشخیص تومور مغزی
اگر احساس کردید هر یک از علائم تومور مغزی را تجربه میکنید، به خصوص زمانیکه این علائم به صورت ناگهانی و شدید بروز کرده است، حتماً جهت بررسی و تشخیص علت به پزشک مراجعه کنید. متخصص مغز و اعصاب، آنکولوژیست (متخصص بیماریهای سرطانی) و جراح مغز و اعصاب تیم پزشکی متخصصی هستند که در این مواقع میتوانند دقیقترین معاینه و تشخیص را باتوجه به شرایط شما و نتایج حاصل از معاینات داشته باشند. پزشک در ابتدا برای رسیدن به تشخیصهای اولیه، معاینه فیزیکی انجام میدهد و در مورد علائم بارز و سابقه خانوادگی از شما سؤال میکند. پس از بررسی علائم و معاینه فیزیکی، چند آزمایش تجویز میشوند. در این آزمایشها میتوان به نتایج دقیقتر و تشخیص قطعیتری رسید.
در حال حاضر روشهای زیادی برای تشخیص تومور مغزی وجود دارند. پزشک با توجه به وضعیت بیمار تصمیم میگیرد از کدام روش تشخیصی استفاده کند. در کنار معاینات فیزیکی، سیتی اسکن مغز، ام آر آی و بیوپسی اصلیترین این روشها هستند؛ البته راههای مکمل دیگری نیز برای تشخیص این بیماری وجود دارد. به طور کلی، نحوه تشخیص تومور مغزی به شرح زیر است:
- معاینات فیزیکی
پزشک در این مرحله با تاباندن نور به داخل چشم، مردمک و واکنش آن را بررسی میکند. علاوه بر آن، قدرت عضلات، تعادل، حافظه، هماهنگی و حتی توانایی حل سوألات پایه ریاضی در معاینات فیزیکی اولیه بررسی میشود.
- CT اسکن مغز
در این آزمایش، تصاویر دقیقی با استفاده از اشعه ایکس از مغز تهیه میشود که به پزشک امکان بررسی دقیقتر موقعیت و گستردگی توده مغزی را میدهد.
- MRI مغز
پروسه انجام MRI طولانیتر از سیتیاسکن بوده و این فرآیند از طریق امواج مغناطیسی و رادیویی انجام میشود. تصاویر ام آر آی مغز، جزئیات دقیقتر و بیشتری از تومور مغزی در اختیار پزشک متخصص قرار میدهد.
- بیوپسی و نمونهبرداری تومور مغزی
گاهی تنها روشی که میتوان از آن برای تشخیص بهره برد، نمونهبرداری یا بیوپسی است. در این روش، جراح مغز و اعصاب یک قسمت کوچک از تومور را برداشته و برای بررسی به آزمایشگاه پاتوبیولوژی ارسال میکند. پزشک پس از نمونهبرداری میتواند تشخیص دهد تومور خوشخیم یا بدخیم است. گرید و درجهبندی تومور نیز به طور دقیق در بیوپسی مشخص میشود.
- اسکن PET
در پتاسکن مقدار اندکی ماده رادیواکتیو به بیمار تزریق میشود که بخش عمده آن در سلولهای تومور جمع میشود. سپس از یک دوربین پزشکی مخصوص برای ایجاد تصویری از آن مناطق پرتوزا در بدن بیمار استفاده میشود. اگرچه این آزمایش چندان دقیق نیست، اما برای بررسی تومورهایی با رشد سریع کاربرد دارد. از اسکن PET در پروسه درمان نیز جهت بررسی پاک شدن یا نشدن ناحیه مغزی از تومور نیز استفاده میشود.
- آنژیوگرافی مغز
در صورت قطعی شدن وجود تومور مغزی از آنژیوگرافی مغز برای بررسی وضعیت خونرسانی به تومور استفاده میشود. در این روش یک مایع رنگی مخصوص به رگ قسمت کشالهی ران تزریق میگردد که این رنگ به رگهای مغز رفته و به پزشک اجازه میدهد شرایط خونرسانی به توده را مشاهده کند. این اطلاعات هنگام جراحی به کار میآید.
- الکتروانسفالوگرافی
تستی غیر تهاجمی برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز است که از طریق اتصال الکترودهایی به قسمت خارجی سر بیمار انجام میشود.
- پونکسیون مغزی
در پونکسیون مغزی یک سوزن از طریق جمجمه وارد مغز میشود تا مایع مغزی نخاعی از بطنهای مغز نمونهبرداری شود. تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی این مایع میتواند به تشخیص تومور مغزی کمک کند.
درمان تومور مغزی
به طور کلی میتوان گفت گزینههای درمانی تومور مغزی کم نیستند و اغلب تومورهای مغزی قابل درمان و یا قابل کنترل هستند. پرتودرمانی، جراحی، شیمی درمانی و ترکیب این روشها از جمله متداولترین و مؤثرترین راههای درمان تومورهای مغزی هستند. تصمیم انتخاب هر یک از روشهای درمانی، به عهده تیم پزشکی است. پزشک متخصص با بررسی شرایط بیمار و وضعیت تومور تصمیم میگیرد از کدام روش برای درمان استفاده کند. قطعاً پزشک بهترین درمان را برای شما انتخاب خواهد کرد. به طور کلی، درمان تومورها با در نظر گرفتن عوامل زیر انجام میشود:
- سن بیمار
- وضعیت بیمار از لحاظ سلامت و سایر بیماریها
- محل قرارگیری تومور
- نوع تومور
- گرید تومور
- اندازه تومور
- احتمال گسترش تومور
- تحمل بیمار برای درمان
در اغلب کیسهای تومور مغزی، تودههای درجه یک و دو با نظارت دقیق جراحی میشوند. این تومورها حالت تهاجمی ندارند و درمان آنها سادهتر است. در بسیاری از مواقع اگر کل تومور با جراحی برداشته شود، جراحی برای درمان کافی خواهد بود. بعد از استخراج تومور نیز باید اسکن و کنترل دورهای انجام شود.
اما، جراحی تومورهای درجه بالا دشوار است و به دقت و مهارت بیشتری نیاز دارد. گاهی قبل از جراحی نیاز به رادیوتراپی و درمانهای دیگر نیز احساس میشود. بعد از جراحی نیز شیمی درمانی و یا رادیوتراپی تجویز میشود؛ به ویژه اگر نتوان تمام تومور را با جراحی خارج نمود. در این شرایط، پس از درمان احتمال بازگشت و رشد مجدد تومور نباید نادیده گرفته شود. به همین جهت فواصل معاینات و اسکنهای کنترلی پس از جراحی کوتاهتر خواهد بود.
لازم به ذکر است که شیوههای درمانی میتوانند خطرات و عوارض جانبی داشته باشند و پزشک شما را در جریان این مسائل خواهد گذاشت. تنها کاری که لازم است انجام دهید این است که بهترین آنکلوژیست و بهترین جراح مغز و اعصاب را بیابید.
جراحی تومور مغزی (کرانیوتومی)
جراحی تومور مغزی، یک روش متداول در درمان تومورهای مغزی در محلهای قابل دسترس است. در این عمل، جراح تلاش میکند تا بخش یا تمام تومور را خارج کند. این روش با شکافتن جمجمه امکانپذیر است. جراح باید تمامی تلاش خود را به کار گیرد تا آسیبی به بافتها و اعصاب مغز نرسد. کوچکترین آسیب به بافتها، عملکردهای بدن را دچار اختلال میکند. قبل از باز کردن جمجمه گاهی از نمونهبرداری استریوتاکتیک استفاده میشود. این نمونه برداری، یک روش تشخیصی است که به پزشک اطلاعات مناسبی درباره موقعیت دقیق تومور و نوع ضایعه ارائه میکند.
قبل از عمل جراحی تومور مغزی، از سر بیمار اسکن گرفته میشود. اسکن کمک میکند تا جراح محل دقیق تومور را بیابد. پس از اسکن، بیمار به اتاق عمل برده میشود. جمجمه بیمار شکافته و تومور خارج میشود و قسمتی از بافت آن نیز جهت نمونهبرداری برداشته میشود. این نمونه، زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار میگیرد تا نوع و گرید آن مشخص شود و برای آینده پروسه درمان اعم از تعداد جلسات لازم برای شیمیدرمانی و رادیوتراپی برنامهریزی دقیقی انجام شود.
در مواردی که تومور در ناحیهی حساسی از مغز قرار گرفته باشد، ریسک و خطرات احتمالی جراحی نیز بیشتر است. در این شرایط، جراح مغز و اعصاب تا جاییکه برداشتن تومور بافت اطراف آن و سلامت بیمار را تهدید نکند، عمل را ادامه میدهد. برداشتن بخشی از تومور مغزی نیز میتواند تأثیر بهسزایی در کاهش علائم بیمار و درد او داشته باشد.
رادیوتراپی (پرتودرمانی)
پرتودرمانی یا رادیوتراپی از پرتوهای پرتوان همچون اشعه ایکس و پرتوهای گاما استفاده کرده تا مستقیماً سلولهای تومور را از بین ببرد و یا در روند رشد آنها تداخل ایجاد و به این ترتیب بزرگ شدن تومور را کنترل کند. البته این اشعه میتواند هم بر سلولهای طبیعی و هم سلولهای تومور اثر بگذارد. با این حال، با در نظر گرفتن دوزهای استاندارد پرتو، سلولهای سالم خود را سریعتر و کاملتر از سلولهای تومور ترمیم میکنند. با ادامه پرتودرمانی، تعداد بیشتری از سلول های سرطانی میمیرند. تومور با شکسته شدن سلولهای مرده و دفع آنها توسط سیستم ایمنی کوچک میشود. تومورهای مغزی مختلف برای درمان یا کنترل به مقادیر متفاوتی از اشعه نیاز دارند. از این رو این پروسه تحت نظارت دقیق تیم پزشکی با بررسیهای مستمر باید انجام شود. لازم است بدانید که حین رادیوتراپی بیمار هیچ درد مضاعفی نخواهد داشت اما پس از آن عوارضی ممکن است پیش آید که به مرور میتواند برطرف شود.
رادیوتراپی ممکن است قبل یا بعد از شیمیدرمانی یا به همراه داروهایی که سلولهای تومور را نسبت به پرتو حساستر میکنند انجام شود. این شیوه ترکیبی در درمان تومورهای مغزی تهاجمی رایجتر میشود.
در نوزادان و کودکان خردسال، برای به تعویق انداختن پرتودرمانی تا زمانی که مغزِ در حال رشد بالغ شود، ممکن است فقط از شیمیدرمانی و دارودرمانی به صورت جایگزین استفاده شود.
شیمیدرمانی
از شیمی درمانی برای از بین بردن سلولهای سرطانی تومور مغزی استفاده میشود. این داروها میتوانند مانع از رشد و تکثیر سلولهای سرطانی شده و سلولهای سرطانی باقیمانده را نیز دچار مرگ سلولی کنند. داروهای شیمیدرمانی به صورت خوراکی یا تزریق داخل رگ بسته به شرایط بیمار تجویز میشوند. تزریق داخل رگ مستلزم نظارت بیمارستانی به صورت جلسات دورهای است. در برخی از انواع تومورهای بدخیم مغزی، داروی شیمیدرمانی بهطور مستقیم در مایع مغزی نخاعی، مغز یا ستون فقرات تزریق میشود.
شیمیدرمانی برای درمان موفقیتآمیز تومور مغزی ممکن است با چالشهایی همراه باشد؛ چراکه در حالت طبیعی یک سد از مغز و نخاع در برابر مواد شیمیایی مضر محافظت میکند که میتواند مانع ورود داروهای شیمی درمانی به تومور مغزی شوند. از این رو، برای این طیف از سرطانها دوز و نوع داروهای خاصی باید استفاده شود.
سایر درمانهای تومور مغزی
اگرچه متداولترین و مؤثرترین درمان تومورهای مغزی یا سرطان مغز ترکیبی از جراحی، رادیوتراپی و شیمیدرمانی است؛ با این حال، روشهای دیگری نیز با پیشرفت علم پزشکی برای افرادی که درگیر تومور مغزی هستند ممکن است توصیه شود. برخی از این روشها به شرح زیر است:
- رادیوسرجری استریوتاکتیک
این روش برخلاف اسم خود، در واقع جراحی نیست؛ بلکه نوعی رادیوتراپی با تاباندن دوز متمرکز بسیار بالایی از اشعه در ناحیه تومور است. در این روش میتوان با یک الی پنج جلسه پرتودرمانی به دوزی معادل ۲۵ تا ۳۰ جلسه رادیوتراپی معمولی دست یافت و آسیب کمتری نیز به بافت سالم اطراف تومور مغزی وارد کرد.
- براکیتراپی (Brachytherapy)
در موارد نادری از پرتودرمانی میتوان دستگاه رادیواکتیو را در داخل بدن و در نزدیکی تومور مغزی قرار داد. در این روش دانههای رادیواکتیو، کپسولها یا سایر ایمپلنتها بهطور مستقیم در داخل خود تومور یا نزدیک آن قرار داده میشوند که باعث میشود پرتوها بهصورت کاملاً متمرکز بر موضع تومور تابانده شوند.
- ژن درمانی تومور مغزی
در این روش نوین، از یک فناوری مبنی بر ژن (DNA) برای انتقال ژنهای حساس به داروهای درمانی سرطان به سلولهای تومور مغزی استفاده میشود. این شیوه بر مبنای تحقیقات جهش ژنها در کیسهای سرطانی و تومور مغزی بنا شده است ولی هنوز چندان متداول نیست.
- ایمونوتراپی یا درمان سرطان مغز با سلولهای بنیادی
ایمونوتراپی که روش بیولوژیکی نیز نامیده میشود، نوعی درمان نوین سرطان و در ترکیب با همان ژندرمانی پایهگذاری شده است که از سیستم ایمنی خود بیمار برای مبارزه با سلولهای سرطانی از جمله تومور مغزی استفاده میکند. در این روش، سلولهای ایمنی گلبول سفید از جریان خون بیمار گرفته میشود؛ سپس طی یک پروسه آزمایشگاهی ویروسی برای حمله به پروتئین خاصی که در تومورهای مغزی وجود دارد به آنها داده شده و به بدن بیمار بازگردانده میشود. این روش نیز بسیار جدید بوده و هنوز فراگیر نشده است.
در کنار درمانهای اصلی تومور مغزی، دو گروه درمانهای فرعی نیز اغلب برای بیماران تجویز میشود:
- درمانهای حمایتی: به مواردی جهت مقابله با عوارض درمان اصلی گفته میشود؛ شامل:
- داروهای ضداستفراغ و حالت تهوع
- داروهای مسکن
- داروهای ضدتشنج
- فیزیوتراپی و کاردرمانی (برای تسریع بازیابی عملکرد بهینه عضلات و فعالیتهای ذهنی)
- درمانهای مکمل: به کاهش علائم تومور مغزی کمک میکند؛ شامل:
- شانت جهت کاهش فشار تومور مغزی بر جمجمه (در صورت ضرورت میتواند مایع آزاد مغزی نخاعی را از طریق یک لوله نازک تخلیه کند)
- داروهای کورتونی برای کاهش فشار درون جمجمه و کاهش تورم تومور مغزی
آینده درمان تومور مغزی
آینده درمان تومور مغزی به عوامل مختلفی همچون نوع تومور، گرید و اندازه آن، محل قرارگیری تومور در مغز، نیز سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. در کنار همه این موارد، در نظر گرفتن این نکته ضروری است که تشخیص زودهنگام و پیگیری درمانی مؤثر نقش قابل توجهی در چشمانداز درمان تومور داشته و میتواند باعث کاهش بسیاری از عوارض ناشی از رشد تومور شود. دغدغههای بیماران دچار تومور مغزی درباره آینده درمان این بیماری را میتوان در قالب سوألات زیر پاسخ گفت:
- آیا تومور مغزی درمان میشود؟
در موارد زیادی تومور مغزی درمان دارد. البته پاسخ قطعی به این دغدغه به خوشخیمی یا بدخیمی، گرید، نوع و مکان تومور مغزی و همچنین سلامت کلی فرد بستگی دارد.
- اگر تومور مغزی عمل نشود چه میشود؟
پاسخ دقیق به این پرسش نیز به شرایط بیمار و تومور او بستگی دارد. ولی به طور کلی میتوان گفت، اگر تومور مغزی درمان نشود در طی مدت کوتاهی گسترش یافته و حتی میتواند باعث مرگ فرد شود. ضمن آنکه درد و فشار مغزی حاصل از تومور، زندگی بیمار و فعالیتهای او را مختل خواهد کرد. روشهای درمانی میتوانند عمر بیمار را افزایش داده و کیفیت زندگی او را تا حد زیادی بهبود بخشند.
- عوارض درمان تومور مغزی چیست؟
بسته به شیوه درمان، عوارض مختلفی ممکن است رخ دهد. در ترکیب درمانهای متداول تومور مغزی یعنی شیمیدرمانی، رادیوتراپی و جراحی عوارضی همچون حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، التهاب پوست، ریزش مو، کاهش اشتها و تشنج محتمل هستند.
- طول عمر بیماران تومور مغزی چقدر است؟
طول عمر بیماران تومور مغزی و میزان بقا به وضعیت تومور و شرایط بیمار بستگی دارد. گزارشهای پزشکی نشان میدهد که در افراد کمتر از ۱۵ سال احتمال بقای حداقل ۵ ساله بیش از ۷۵% است. در افراد بین ۱۵ تا ۳۹ سال، این احتمال بیش از ۷۲% و در افراد بالای ۴۰ سال، بیش از ۲۱% است. به طور میانگین نیز احتمال بقای حداقل ۱۰ ساله ۳۱% میباشد. در برخی از موارد فرد با تومور مغزی بالغ بر ۲۰ سال و بیش از آن نیز عمر مفید خواهد داشت.
- آیا تومور مغزی کشنده است؟
تومور مغزی در صورتیکه بدخیم بوده و گرید آن بالا باشد میتواند باتوجه به محل قرارگیری خود کشنده باشد. البته گزارشها حاکی از آن است که حدود ۷۰% از تومورهای مغزی خوشخیم هستند که با جراحی به طور کامل و یا در حد قابل توجهی درمان میشود.
- چقدر احتمال بازگشت یا عود تومورهای مغزی وجود دارد؟
احتمال عود و بازگشت تومورهای مغزی به عوامل متعددی همچون نوع و گرید تومور، اثربخشی درمان اولیه و شرایط عمومی و سلامتی فردی بیمار بستگی دارد. تومورهای مغزی در صورتیکه کامل با جراحی برداشته نشده و یا از انواع بدخیم باشند، احتمال بازگشت آنها وجود خواهد داشت؛ اما تومورهایی که کامل با جراحی برداشته شده و به پروسههای درمانی به خوبی جواب میدهند، احتمال عود کمتری دارند.
زندگی پس از تومور مغزی
زندگی پس از تومور مغزی میتواند تحت تأثیر عوارض خود تومور و نیز عوارض درمان دچار تغییراتی شود. بیمار ممکن است با احساس ناراحتی روحی، سرگیجه، بیحسی دستوپا و اختلالاتی در تکلم، حرکت و تعادل دستوپنجه نرم کند. اما پیگیری اصولی برنامه درمانی مناسب و اصلاح سبک زندگی از جمله تغذیه سالم (همچون پرهیز از مواد قندی)، داشتن فعالیت بدنی روزانه و بهره از درمانهای مکمل میتواند کیفیت زندگی پس از تومور مغزی را بهبود ببخشد. در این گام، اغلب بیماران و همراهان آنها با افکار زیر درگیر هستند:
- امید به زندگی در بیماران تومور مغزی
امید به زندگی و طول عمر بیماران مبتلا به تومور مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد و نمیتوان عدد مشخص و واحدی برای آن در نظر گرفت. به طوریکه، میانگین امید به زندگی پس از تشخیص تومور مغزی سرطانی بین چند هفته تا چند سال متغیر است. این دغدغه از مواردی است که میتوانید با پزشک خود مطرح کرده و از او راهنماییهای لازم را دریافت کنید.
- چگونه به بیمار تومور مغزی کمک کنیم؟
اگر شما فردی هستید که یکی از عزیزانتان به تومور مغزی مبتلا شده است، باید به خاطر داشته باشید که اقدامات و رفتار شما میتواند کمک قابل توجهی به بیمار در پروسه درمان، زندگی پس از تومور مغزی و چالشهای آن بکند. موارد زیر را در این شرایط به خاطر داشته باشید:
- بیمار را در پیگیری جلسات شیمیدرمانی و رادیوتراپی همراهی کنید.
- از برنامه درمانی منظم غافل نشوید.
- در مراحل مختلف تشخیص تا درمان و پس از آن با پزشکان متخصص در حوزه مغز و اعصاب، آنکولوژی، جراحی مغز و اعصاب، متخصص تغذیه، روانشناس و کارشناسان توانبخشی مشورت کرده و تیم پزشکی حاذقی برای بیمار خود در نظر بگیرید.
- مراقب سلامت جسمی و روحی خود بوده و واکنش احساسی خود را کنترل کنید.
- بیمار طی این مدت ممکن است با ناراحتی و تغییرات خلقی بسیاری مواجه باشد. رفتار خود را در برابر او کنترل کرده و با ملایمت با او ارتباط داشته باشید.
- در فراهم کردن تغذیه سالم و فعالیتهای بدنی مفید بیمار را همراهی کنید.
سوالات متداول
تومور مغزی چگونه ایجاد میشود؟
وقتی سلولهای طبیعی مغز در DNA خود دچار تغییر و جهش شده، رشد و تکثیر سلولی از حالت طبیعی و استاندارد خارج شده و تودهای از سلولهای غیرطبیعی در بافت مغز ایجاد میشود. البته تومورهای مغزی میتوانند ناشی از متاستاز سلولهای سرطانی از سایر نقاط بدن به مغز باشند.
تفاوت تومور مغزی و سرطان چیست؟
تومورهای مغزی بدخیم نوعی سرطان محسوب شده اما تومورهای خوشخیم صرفاً تودههایی غیرطبیعی در مغز هستند.
میزان بروز و شیوع تومور مغزی سرطانی در بزرگسالان چقدر است؟
گزارشهای آماری نشان میدهد که تقریباً حدود ۱.۴% از موارد جدید سرطان در هر سال را تومورهای مغزی تشکیل میدهد.
میانگین سن ابتلا به سرطان مغزی چقدر است؟
میزان جهانی سن ابتلا به سرطان مغزی ۶۴ سال ثبت شده است.
آیا با وجود تومور مغزی و یا طی مدت جلسات درمانی آن، میتوان باردار شد؟
اگر به دلیل تومور مغزی تحت درمان هستید، حتماً برای بارداری با پزشک آنکولوژیست خود مشورت نمایید؛ چراکه در دوران حاملگی محدودیتهای در انجام سیتیاسکنها و مصرف برخی داروها وجود دارد.
مراقبتهای بعد از تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی بعد از درمان اعم از جراحی یا جلسات شیمیدرمانی و پرتودرمانی نیاز به مراقبت و توجه ویژهای دارد. حتی اگر بعد از درمان عوارض حادی هم نداشته باشید، باید به صورت روتین و در دورههای مشخص به پزشک خود مراجعه کرده و معاینات لازم را انجام دهید. با این کار میتوانید از کنترل تومور مغزی و عود نکردن مجدد آن اطمینان بیشتری حاصل کنید.
آیا تومور مغزی میتواند در کودکان نیز ایجاد شود؟
بله، متأسفانه تومورهای مغزی میتوانند در هر سنی ایجاد شوند. اگرچه نوع سلول و پاسخگویی به درمان در نوزادان و کودکان متفاوت از بزرگسالان است، اما شیوه تشخیص در هر دو گروه مشابه است.
آیا جنسیت در میزان ابتلا به تومور مغزی مؤثر است؟
اگرچه نمیتوان پاسخ قطعی به این پرسش داد، اما میزان ابتلا به انواعی از تومور مغزی همچون گلیوبلاستوم در مردان شایعتر است. با این حال توموری همچون تومور مغزی مننژیوم در زنان بیشتر شیوع دارد.
دوره نقاهت بعد از جراحی تومور مغزی چقدر است؟
این بازه به شرایط بیمار از جمله سن، نوع و شدت تومور و نیز سلامت عمومی بدن اون بستگی دارد. اما میتوان میانگین یک الی دو هفته را به عنوان دوره نقاهت بعد از عمل تومور مغزی در نظر گرفت.
تومور کاذب مغزی چیست؟
تومور کاذب مغزی اغلب به شرایطی گفته میشود که مایع مغزی نخاعی در مغز تجمع کرده و به جمجمه فشار وارد میکند.
آیا تومور مغزی میتواند باعث افسردگی در بیمار شود؟
یکی از عوارض تومور مغزی اختلال در عملکرد مغزی اعم از خلقیات و رفتار بیمار است. ضمن آنکه این افراد درد زیادی را تحمل کرده و دغدغههای بسیاری ذهن آنها را به خود مشغول میکند. به همین جهت احتمال بروز افسردگی با علائم و شدت مختلف در این بیماران وجود دارد.
تفاوت سردرد میگرنی و سردرد ناشی از تومور مغزی چیست؟
اگرچه میگرن و تومور مغزی هر دو بیمار را دچار سردردهای شدیدی میکند، اما نوع سردرد در این دو بیماری متفاوت است. سردرد میگرنی معمولاً از چند ساعت تا ۲ روز طول میکشد. درحالیکه سردرد ناشی از تومور مغزی به طرز غیرعادی شدید و مستمر است. این سردردها اغلب صبحها شدیدتر شده و موقع خواب نیز به دلیل درد احتمال دارد بیمار از خواب بیدار شود. این نوع از سردردها معمولاً بیش از چند روز طول میکشد.
با مشاهده علائم تومور مغزی به چه پزشکی باید مراجعه شود؟
متخصص مغز و اعصاب، متخصص آنکولوژی و جراح مغز و اعصاب اصلیترین پزشکانی هستند که تیم تشخیص و درمان تومورهای مغزی را تشکیل میدهند.
آیا امواج موبایل میتواند باعث تومور مغزی شود؟
استفاده از تلفن همراه باعث تغییرات قابل توجهی در گلیوما مغز نمیشود و گزارش مستقیمی دال بر از بین رفتن سلولهای مغزی به واسطه امواج موبایل ثبت رسمی نشده است. با این حال چالش امکان تأثیر تلفن همراه بر ابتلا به تومور مغزی و یا شدت گرفتن آن کماکان در حال بررسی است.
آیا خودارضایی باعث تومور مغزی میشود؟
اگرچه خودارضایی تأثیراتی بر مغز دارد، اما نمیتوان گفت باعث بروز سرطان مغز و ایجاد تومور میشود.
هزینه جراحی تومور مغزی چقدر است؟
این هزینه باتوجه به نوع تومور، محل قرارگیری آن، بیمارستان مورد نظر شما و تیم پزشکیتان متفاوت خواهد بود. با این حال باید بدانید که به دلیل حساسیت بالای این بیماری، بیمههای درمانی کشور آن را تحت پوشش خود قرار داده و در اغلب موارد بیمار درصد کمی از هزینه را باید پرداخت کند.
هزینه شیمیدرمانی تومورهای مغزی چقدر است؟
این هزینه بالغ بر ۱۰ میلیون تومان خواهد بود و بسته به تعداد جلسات تجویزشده و داروی مصرفی تغییر میکند. اما خوشبختانه این هزینه تحت پوشش اغلب بیمههای درمانی قرار دارد.
کدام نوع تومور مغزی خطرناک است؟
نوعی از گلیوبلاستوما که فرمچندگانه دارد از بدترین و شدیدترین انواع تومور مغزی است که رشد بسیار سریعی نیز دارد.
متاستاز سرطان به مغز و ایجاد تومور مغزی ممکن است؟
بله، سرطان از هر نقطهای در بدن میتوان به مغز نیز متاستاز و تومور مغزی ایجاد کند.
آیا تومور مغزی ژنتیکی است؟
تنها ۱۰ درصد از تومورهای مغزی منشاء ژنتیکی دارند.
آیا تومور مغزی باعث لاغری میشود؟
تومور مغزی با امکان تأثیر بر عملکرد بلع در بیمار و نیز کاهش اشتهای او میتواند باعث لاغری شود.
اسم داروهای شیمی درمانی تومور مغزی چیست؟
داروهای شیمیدرمانی مغز با توجه به نوع تومور بسیار متفاوت بوده و نمیتوان به چند نام آنها را محدود کرد. با این حال، کارموستین (Carmustine)، لوموستین (Lomustine) و استرپتوزوسین (Streptozocin) از انواع متداول داروهای شیمیدرمانی برای تومورهای مغزی هستند.
من با تومور مغزی چه کنم؟
باید به خاطر داشته باشید که علم پزشکی در همه زمینهها از جمله درمان تومورهای مغزی پیشرفت شایانی کرده و بنابراین ابتلا به تومور مغزی به معنای پایان زندگی نیست! هیچ علائمی را به شخصه تفسیر نکرده و با همراهی یک تیم پزشکی حاذق پروسه تشخیص، درمان و مراقبتهای پس از درمان خود را به طور دقیق انجام دهید. هرگز امید خود را از دست ندهید و البته درمان خود را نیز پشت گوش نیندازید!
بهترین دارو برای تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی به سبب انواع و شرایط مختلف خود صرفاً یک دارو جهت درمان ندارد و بهترین دارو متناسب با شرایط بیمار باید تجویز شود. تموزولوماید (Temozolomide) نیز یکی از انواع داروهایی است که به صورت خوراکی و در قالب قرص پس از جراحی و در طول پرتودرمانی تومورهای مغزی تجویز میشود.
بهترین کشور برای درمان تومور مغزی کدام است؟
علم پزشکی بسیار گسترده بوده و متخصصان مغز و اعصاب با بهره از پژوهشهای بهروز در سراسر دنیا سعی در ارتقاء روشهای درمانی تومور مغزی دارند. پس نمیتوان کشوری را به عنوان مقصد درمان تومور مغزی نام برد. کشورهای آلمان، سوئد، اتریش و متخصصان بسیاری در کشور ایران تحقیقات پیشرویی در این حوزه داشته و درمانهای مؤثری را برای تومور مغزی پیگیری میکنند.
تفاوت تومور مغزی خوش خیم و بدخیم چیست؟
به طور کلی، تومورهای مغزی که رشد سریعی داشته و به بافت اطراف خود نیز آسیب میزنند «بدخیم» بوده ولی تومورهایی که رشد آنها محدود بوده و آسیب کمتری به فرد میزنند «خوشخیم» نامیده میشوند.
تفاوت کیست و تومور مغزی چیست؟
هر دو آنها تودههای هستند که در مغز تشکیل میشوند؛ اما ماهیت آنها متفاوت است. کیستها شکلی شبیه کیسه دارند و حاوی یک ماده مایع یا نیمه جامد و گاهاً گازی هستند و توسط غشاها یا عفونت احاطه میشوند. اما تومورهای مغزی از جنس سلولهای مغزی بوده که تقسیمسلولی و رشد کنترلنشده دارند.
تفاوت ام اس و تومور مغزی چیست؟
ام اس یک بیماری التهابی است که در آن غشاء میلین مغز و نخاع آسیب دیده و به همین سبب اختلالاتی در فعالیتهای بدن ایجاد میشود. اما در تومورهای مغزی با بافتی تودهمانند در سلولهای مغز مواجه هستیم که میتواند بسته به شرایط خود اختلالات متعددی برای فرد ایجاد میکند.
کدام نوع سردرد نشانه تومور مغزی است؟
سردردهای تشدیدشونده که در حالت خوابیده و نیز صبحها شدت بیشتری داشته و اغلب با حالت تهوع و استفراغ همراه است میتواند نشانه تومور مغزی باشد. این سردردها عمدتاً با حرکات شدید و تحت فشار بیشتر نیز میشود و در اکثر مواقع مسکنهای روتین روی آنها اثری ندارد.
آیا تومور مغزی باعث ریزش مو میشود؟
تومور مغزی اغلب به خودیخود باعث ریزش مو نمیشود. اما درمانهایی که برای آن به کار برده میشود (مثل شیمیدرمانی و پرتودرمانی) میتواند موجب ریزش مو شود.
آیا تومور مغزی بدخیم درمان دارد؟
تومورهای مغزی بدخیم نیز میتوانند با ترکیبی از روشهای درمانی قابل کنترل باشند.
آیا تومور مغزی باعث سرگیجه میشود؟
بسته به موقعیت مکانی تومور در مغز، سرگیجه میتواند یکی از متداولترین علائم تومور مغزی باشد.
آیا تومور مغزی درد دارد؟
تومور مغزی بسته به گرید، اندازه و موقعیت خود با وارد آوردن فشار زیاد به بافت مغز و جمجمه میتواند با درد همراه باشد. البته برخی از انواع تومور مغزی ممکن است تا مدتها علائمی نداشته و درد عجیبی برای بیمار ایجاد نکند. اما اغلب تومورهای مغزی با نوعی از سردرد و فشار به مغز همراه است.
از کجا بفهمیم تومور مغزی داریم؟
تشخیص تومور مغزی فقط و فقط بر عهده پزشک متخصص مغز و اعصاب بوده و با بررسی معاینات متعدد و انجام آزمایشهایی همچون اسکن و ام آر آی ممکن است. صرف داشتن یکسری از علائم دلیل بر وجود تومور مغزی نیست.
شرایط عمل تومور مغزی چیست؟
قبل از عمل جراحی تومور مغزی، از سر بیمار اسکن گرفته و پروسههای تکمیلی بررسی موقعیت تومور و شرایط آن انجام میشود. پس از اسکن، بیمار به اتاق عمل برده میشود. جمجمه بیمار شکافته و تومور خارج میشود. در مواردی که تومور در ناحیهی حساسی از مغز قرار گرفته باشد، جراح مغز و اعصاب تا جاییکه برداشتن تومور بافت سلامت بیمار را تهدید نکند، عمل را ادامه میدهد. در برخی از شرایط نیز ممکن است پزشک پیش از جراحی جلسات پرتودرمانی نیز تجویز کند.
برای تومور مغزی چه بخوریم؟
تومور مغزی از آن دسته بیماریهایی که صرفاً با تغذیه کنترل شود نیست؛ اما تغذیه سالم میتواند نقش مؤثری در پروسه درمان و زندگی پس از آن داشته باشد. پرهیز از مواد غذایی مضر همچون مواد قندی، نوشیدنیهای الکلی و غذاهای کنسرو و مصرف بیشتر برخی از مواد غذایی مفید همچون ماهیهای حاوی امگا ۳ بالا، شکلات تلخ (به صورت محدود) و سبزیهای تیره (مثل اسفناج) از جمله رژیمهای غذایی مفید در پروسه درمان تومور مغزی است.
بیماران تومور مغزی چقدر عمر میکنند؟
پاسخ به این پرسش با توجه به شرایط پایه بیمار مثل سلامت عمومی و سن او و نیز شرایط تومور همچون نوع و گرید آن بسیار متغیر بوده و نمیتوان بازه مشخصی را برای آن به صورت واحد مطرح کرد. این بازه میتواند از چند ماه تا بالغ بر بیست سال بسته به شرایط مذکور متفاوت باشد.
جراحی تومور مغزی چقدر طول میکشد؟
مدت زمان جراحی تومور مغزی بسیار وابسته به موقعیت تومور، اندازه آن و حتی شرایط عمومی بیمار دارد. این جراحی بسیار حساس بوده و اغلب بالغ بر ۵ – ۳ ساعت طول میکشد.
عمل تومور مغزی چقدر خطرناک است؟
فارغ از خطرات عمومی یک جراحی همچون امکان خونریزی، اختلال در بیهوشی و هوش آمدن مجدد بیمار و موارد دیگر، عمل تومور مغزی میتواند ریسکهای خاص خود همچون تورم مغز و تشنج را به همراه داشته باشد. بسته به موقعیت تومور ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد؛ به عنوان مثال جراحی توموری در ناحیه پشت چشم با احتمال ایجاد اختلال در بینایی همراه است.
آیا میتوان از تومور مغزی پیشگیری کرد؟
تومور مغزی میتواند برای همه افراد پیش بیاید؛ با این حال، میتوان با کنترل برخی از فاکتورهای اثرگذار بر ایجاد چنین توموری، از بروز آن پیگیری نمود.
به عنوان مثال داشتن تغذیه سالم، پرهیز از مصرف مواد شیمیایی مضر و امتناع از قرارگیری طولانیمدت در معرض تشعشعات مضر (همچون فرابنفش) میتواند در پیشگیری از تومور مغزی مؤثر باشد. همچنین اگر در سابقه خانوادگی خود با تومور مغزی مواجه بودهاید، بهتر است معاینات روتین و چکاپهای مکرر داشته باشید.
