تومورهای ستون فقرات، در واقع توده هایی هستند که در داخل کانال ستون فقرات و یا بین استخوان های تشکیل دهنده ی آن ایجاد می شوند و رشد می کنند. از آنجایی که پایه و اساس بدن انسان روی این ستون استوار است. وجود این تومورها در ستون فقرات باعث مختل شدن زندگی فرد می شود.
نخاع، در داخل ستون فقرات واقع شده است. رشد تومورهای ستون فقرات، باعث وارد شدن فشار به نخاع، پرده ی نخاع و همچنین اعصاب نخاع می شود. درگیر شدن هر کدام از این مناطق و همچنین میزان شدت درگیری باعث بروز علائم و نشانه های مختلفی می شوند. علائم این تومورها ممکن است به صورت ناگهانی و حاد به وجود بیایند و حتی باعث فلج شدن اندام ها شوند.
تومورهای ستون فقرات ممکن است سرطانی و یا غیر سرطانی باشند. خوشبختانه این روزها، پیشرفت های زیادی در زمینه ی درمان این تومورها صورت گرفته است. وجود متخصصان توانمند در حوزه ی مغز و اعصاب و ستون فقرات باعث شده است که درمان این تومورها بسیار راحت صورت بگیرد. تقریبا ۷۰ درصد از این تومورها از نوع خوش خیم می باشند.
تومورهای ستون فقرات به دو صورت نامگذاری می شوند. تومورهایی که باعث درگیری مهره ها می شوند. تومورهای استخوانی ستون فقرات، نامیده می شوند. تومورهایی که باعث درگیری نخاع می شوند؛ تومورهای نخاعی نامگذاری می شوند.
منشاء تومور ستون فقرات
منشاء تومورهای ستون فقرات، سلول های داخل نخاع، و یا ساختمان های اطراف ستون فقرات مانند، استخوان ها، اعصاب و بافت های آن می باشند. نخاع، که قسمتی از سیستم اعصاب مرکزی را تشکیل می دهد؛ دارای بافت های عصبی است. که از پایه ی مغز شروع شده و در قسمت پشت بدن به سمت پایین گسترش پیدا می کند. این ساختار که در داخل مهره ها واقع شده است دارای سه لایه ی محافظ می باشد. وظیفه ی نخاع انتقال پیام بین مغز و قسمت های مختلف بدن می باشد. تومورهای بدخیم و سرطانی ستون فقرات، نادر بوده و در مردان شیوع بیشتری دارند.
انواع تومورهای ستون فقرات
شیوع تومورهای ستون فقرات نسبت به تومورهای مغزی کم تر است. تقسیم بندی این تومورها بر اساس مکان قرارگیری آن ها و نوع بافت سرطانی صورت می گیرد.
برخی از تومورهای ستون فقرات، حاصل متاستاز سلول ها در قسمت های دیگر بدن هستند. رشد برخی دیگر از این تومورها نیز در داخل استخوان می باشد.
تومورهایی که داخل استخوان رشد کرده اند عبارتند از:
۱– تومورهای کوردوما (Chordoma)
این تومورها جزء تومورهای نادر هستند. و بیشتر در ستون فقرات و استخوان های جمجمه ظاهر شده و در آن جا رشد می کنند. تومورهای کوردوما می توانند در هر نقطه ای از جمجمه، گردن و کمر ایجاد شوند. گروهی از این تومورها در قاعده ی جمجه و قسمت پایینی ستون فقرات ایجاد می شوند. و سپس از آن جا به قسمت های دیگر بدن متاستاز می کنند. سرعت رشد این تومورها کم می باشد. به علت نزدیکی این تومورها به مغز و نخاع، درمان آن ها باید با دقت بسیار زیادی انجام شود. این تومورها معمولا به آرامی رشد کرده و احتمال متاستاز کردن آن ها به اندام های دیگر کم می باشد.
۲– تومورهای کندروسارکوم
این تومورها یکی از سرطان های استخوانی هستند که سلول های غضروفی را درگیر می کنند. غضروف یک بافت نرم است که استخوان ها از آن ساخته می شوند. بنابراین در فرایند رشد نقش بسیار مهمی دارد. قسمت های مختلف بدن دارای انواع مختلفی غضروف می باشند. این تومورها معمولا سلول های غضروفی بازوها، لگن، زانوها و یا فمور استخوان ران را درگیر می کنند. امکان ظاهر شدن این تومورها در قسمت های دیگر بدن مانند دنده ها نیز وجود دارد.
تومورهای استئوسارکوم
نام دیگر این تومورها استئوژنیک سارکوم می باشد. این تومورها از شایع ترین سرطان های بدخیم استخوان ها محسوب می شوند. شیوع این نوع در جوانان و نوجوانان بیشتر از بقیه گروه های سنی می باشد. تومورهای استئوسارکوم، بیشتر استخوان های بلند بدن را درگیر می کنند. بیش ترین محل ایجاد این تومورها، استخوان های پایین و بالای زانوها و بالا بازوها می باشد.
تومورهای سارکوم یوئینگ Ewing’s sarcoma
این تومورها جزء سرطان های بدخیم استخوان ها محسوب می شوند. این تومورها ممکن است در هر کدام از استخوان های بدن به وجود بیایند. ولی لگن، ران ها و ساق پاها بیشترین مکان هایی هستند که این تومورها در آن ها ظاهر می شوند. شیوع این تومورها بیشتر در زمان جوانی و نوجوانی است.
تومور ستون فقرات چه علائمی به همراه دارند؟
علائم تومورهای ستون فقرات، بسیار شبیه به مشکلات دیگر ستون فقرات می باشد. بنابراین برای تشخیص دقیق لازم است به پزشک متخصص مراجعه نمود. در صورت مشاهده علائم باید با حفظ خونسردی به جراح ستون فقرات مراجعه نمود. علائم این بیماری عبارتند از:
- بروز درد در قسمت کمر، بازو و گردن
- بروز ضعف در عضلات و یا بی حس شدن پاها و بازوها
- از بین رفتن احساس عمومی
- اختلال در عادات روده مانند احتباس مدفوع
- بروز ناهنجاری در ستون فقرات
- احساس درد و ناراحتی در زمان ایستادن
- احساس گزگز در پاها و دست ها
- کاهش ناگهانی اشتها و وزن
- بی اختیاری در ادرار، که در تومورهای قسمت پایینی ستون فقرات دیده می شود.
- ایجاد گرفتگی در عضلات
- بروز فلج با شدت های مختلف
- مشکل در راه رفتن
به وجود آمدن احساس درد در این نواحی الزاما به معنی وجود داشتن تومور نیست. ولی ادامه پیدا کردن این دردها ممکن است نشانه ی ایجاد مشکلی در قسمت ستون فقرات باشد.
علت تومورهای ستون فقرات
علت اصلی ایجاد تومورهای ستون فقرات تقریبا ناشناخته می باشد. اما برخی عوامل محیطی یا شرایط ژنتیکی ممکن است باعث ایجاد و رشد این سرطان ها شوند. برخی ریسک فاکتورهای این بیماری عبارتند از:
۱- وجود اختلالات ارثی: بیماری فون هیپل-لیندو ( Von Hippel-Lindau ) و نوروفیبروماتوز نوع ۲ (NF۲)، دو بیماری هستند که ممکن است به صورت همزمان با تومورهای ستون فقرات دیده شوند.
۲- وجود سابقه ی سرطان: سرطان های پستان، پروستات، ریه و میلوما، می توانند در ستون فقرات متاستاز کنند. و تومورهای ستون فقرات را به وجود آورند.
۳- اختلالات سیستم ایمنی: در برخی موارد اختلالات سیستم عصبی باعث ایجاد لنفوم نخاعی می شوند.
۴- قرار گیری در معرض اشعه و یا مواد شیمیایی: احتمال بروز توده های ستون فقرات، با قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی و یا پرتو درمانی افزایش پیدا می کند. هر چقدر مدت زمان قرار گیری و شدت تماس بیشتر باشد خطر ابتلا نیز بیشتر می شود.
تشخیص تومورهای ستون فقرات چگونه صورت می گیرد؟
برای تشخیص قطعی تومورهای ستون فقرات لازم است مدارک پزشکی، ام آر آی، سی تی اسکن، آزمایشات، میلوگرام و نمونه برداری یا بیوپسی بیمار توسط پزشک کاملا بررسی گردد. تنها راه تشخیص سرطانی بودن یا نبودن تومور مشاهده و بررسی بافت کوچکی از آن به وسیله ی میکروسکوپ می باشد. برای تشخیص این مشکل در مسیر نخاع، یافته های تصویری می توانند کمک کننده باشند.
برای تشخیص مکان دقیق ضایعه و همچنین ماهیت آن می توان از تصویربرداری ام آر آی استفاده کرد.
تشخیص به موقع و درست این تومورها می توان به درمان سریع تر آن ها کمک کند. شیوه های درمان تومورهای ستون فقرات، شامل شیمی درمانی، پرتو درمانی و جراحی می باشد. البته جراحی آخرین گزینه می باشد. انتخاب شیوه ی درمان بر اساس نوع تومورها تعیین می شود. برخی شیوه های تشخیصی عبارتند از:
- گرفتن نمونه از مایع نخاعی
- آنژیوگرافی
- اسکن هسته ای استخوان
- ام آر آی، سی تی اسکن و اسکن پت
شیوه های درمانی تومورهای ستون فقرات
درمان این تومورها بسته نوع، مکان و مرحله ی آن ها متفاوت می باشد. برخی از روش های درمانی عبارتند از:
- شیمی درمانی: داروهای لازم برای بیمار یا به صورت خوراکی و یا تزریقی تجویز می شوند. در مواردی این داروها به صورت مستقیم به مایع مغزی و نخاعی تزریق می شوند. این روش را می توان به تنهایی استفاده کرد و یا در کنار آن از روش های درمانی دیگر مانند پرتو درمانی یا جراحی نیز استفاده نمود.
- پرتو درمانی: رایج ترین شکل این روش پرتو درمانی خارجی می باشد. در این روش، از یک ماشین پرتو دهنده ی خارجی، برای تحت تشعشع قرار دادن بیمار استفاده می شود. این روش معمولا بعد از روش جراحی استفاده می شود. بر اساس نوع تومور، اندازه ی آن و میزان بیماری شدت پرتو درمانی متفاوت خواهد بود. این روش بیشتر برای سرطان های ستون فقرات استفاده می شود.
- درمان هدفمند: این روش مسیرهای خاص را مورد هدف قرار می دهد.
- جراحی: گاهی اوقات برای برداشتن تومورهای ستون فقرات نیاز است که از عمل جراحی استفاده شود. هدف جراحی با توجه به مکان تومور، اندازه و درجه ی آن متفاوت می باشد.
