جراحی تنگی کانال نخاعی در مواقعی توصیه میشود که درمانهای غیرجراحی بر روی بیمار مؤثر نبوده و مشکل تنگی کانال نخاعی زندگی بیمار را مختل کرده باشد. در طی این جراحی، پزشک جراح بخشی از مهره (لامینا یا فورامینا) را برمیدارد تا فضای کانال نخاعی بازتر شده و تنگی برطرف شود. جراحی تنگی کانال نخاعی در بخش کثیری از موارد موفق است و بیماران میتوانند پس از بهبودی کامل (بین یک تا دو ماه پس از جراحی) به زندگی عادی خود بازگردند. از عوارض بالقوه این جراحی تنها میتوان به درد و عفونت در دوران نقاهت اشاره کرد که با تجویز مسکن و آنتیبیوتیک قابلکنترل است. این جراحی در بیمارستان و تحت بیهوشی انجام شده و از جراحیهای رایج در دنیا محسوب میشود.
چه افرادی به جراحی تنگی کانال نخاعی نیاز دارند؟
افرادی به جراحی تنگی کانال نخاعی نیاز دارند که دارای یک یا چند مورد از علائم زیر باشند و نتوانسته باشند با درمانهای غیرجراحی آنها را برطرف کنند:
- داشتن درد شدید در گردن، شانهها و کمر، به حدی که باعث ناتوانی جسمی بشود.
- ضعف یا بیحسی در دستها و پاها
- ناتوانی در راه رفتن یا حفظ تعادل هنگام ایستادن
- بدتر شدن علائم با گذشت زمان
- دشواری در انجام فعالیتهای روزمره و در نتیجه کاهش کیفیت زندگی
اگر فردی دارای یکی از علائم بالا باشد، در ابتدا درمانهای محافظهکارانه برای وی تجویز میشود. اگر این نوع از درمان نیز بر روی فرد موثر نباشد، نیاز به انجام جراحی خواهد بود. درمانهایی که پیش از اقدام به جراحی توصیه میشوند عبارتند از:
- مصرف داروهایی همانند شلکننده عضلات، داروهای ضد التهاب و مسکنها
- تزریق مستقیم دارو به فضای نخاعی (کورتیکواستروئید، اوزون، PRP، و…)
- فیزیوتراپی
- استفاده از ابزارهای توانبخشی همانند کمربندهای طبی
در طول دوره درمانهای محافظهکارانه لازم است فرد نحوه انجام فعالیتهای روزانه خود را تغییر داده، از کشیدن سیگار خودداری کرده و در صورت داشتن اضافه وزن، وزن خود را کاهش دهد.
لازم به ذکر است که اگر فردی با داشتن شرایط بالا کاندید جراحی باشد، پزشک برای اطمینان از لزوم جراحی، تصویربرداری تشخیصی همانند آزمایش اشعه ایکس، ام آر آی و سی تی اسکن تجویز میکند. اگر این تصویربرداریها نیز بیانگر اختلال در سیستم عصبی و تنگی کانال نخاعی باشند، فرد به طور قطعی نیاز به انجام جراحی خواهد داشت.
مواردی که به جراحی اورژانسی نیاز است
زمانی که فرد دارای یکی از علائم زیر باشد، باید سریعاً به یک جراح متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. به مجموعه این عوامل سندروم دم اسبی گفته میشود که در صورت درمان نشدن منجر به فلج شدن شخص میگردد:
- ضعف در پاها به حدی که فرد نتواند پاهای خود را حرکت دهد و به نوعی فلج شده باشد.
- ناتوانی در حرکت دادن دستها
- اختلال در عملکرد روده یا مثانه، برای مثال بیاختیاری ادرار و مدفوع
هدف جراحی تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی عارضهای است که در آن کانال نخاعی که نگهدارنده رشتههای عصبی است، باریک شده و در نتیجه نخاع و اعصاب نخاعی فشرده میشوند. بنابراین، هدف اصلی جراحی تنگی کانال نخاعی، برداشتن فشار از ریشههای عصبی و رفع علائم بیماری و بهبود کیفیت زندگی است. بنابراین اهداف جراحی تنگی کانال نخاعی را میتوان به صورت زیر بیان کرد:
- دکمپرس کردن یا برداشتن فشار: همانطور که پیشتر اشاره شد، هدف اصلی جراحی تنگی کانال نخاعی برداشتن فشار از روی کانال نخاعی و عصبها است. این فشار معمولا ناشی از تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات همانند خار استخوانی، دیسک بیرونزده یا ضخیم شدن رباطها است. با انجام این جراحی، ساختارهایی که باعث ایجاد فشار شدهاند برداشته شده و در نتیجه فضای کانال نخاعی افزایش مییابد.
- بهبود علائم: با انجام جراحی تنگی کانال نخاعی و حذف فشار از روی عصبها، علائم بیمار از جمله درد، بیحسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در اندامها و همچنین دشواری در راه رفتن بهبود یافته و در نهایت کیفیت زندگی فرد افزایش مییابد.
- بهبود عملکرد بیمار: این جراحی با هدف بهبود در تواناییهای عملکردی از جمله راه رفتن، ایستادن و انجام فعالیتهای روزمره انجام میشود. با شناسایی علت اختلال عصبی و رفع آن، تحرک، قدرت بدنی و هماهنگی اندامهای بدن به حالت اولیه خود باز میگردد.
- جلوگیری از ناتوانیهای حرکتی در فرد: در برخی موارد جراحی به دلیل جلوگیری از پیشرفت نقص عصبی یا ناتوانی حرکتی انجام میشود. با انجام به موقع جراحی از بروز عوارض بلندمدت تنگی کانال نخاعی جلوگیری شده و عملکرد عصبی به حالت بهینه خود باز میگردد.
انواع جراحیهای تنگی کانال نخاعی
بسته به علت بروز تنگی کانال نخاعی (آرتریت، فتق دیسک و تومورها) و نوع آن، ممکن است در هر مورد نیاز به برداشتن قسمتهای متفاوتی از مهره وجود داشته باشد. این مسئله، تعیینکننده نوع جراحی خواهد بود. انواع مختلف جراحیهای تنگی کانال نخاعی که با هدف دکمپرس کردن و بدون استفاده از پلاتین انجام میشوند، عبارتند از: لامینکتومی و فورامینوتومی.
| نوع جراحی | توضیحات | درصد موفقیت | ریکاوری |
|---|---|---|---|
| لامینکتومی | برداشتن همه یا بخشی از لامینا | ۸۵-۹۰ درصد | ۴ الی ۶ هفته |
| فورامینوتومی | افزایش فضای اطراف فورامن | ۸۴-۹۴ درصد | ۴ الی ۸ هفته |
لامینکتومی
لامینکتومی رایجترین نوع جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی است که در آن لامینا از ناحیه آسیب دیده ستون فقرات برداشته شده و در نتیجه فشار از روی کانال نخاعی برداشته میشود. لامینا همان قوس استخوانی پشت مهرهها است که به محافظت از نخاع کمک میکند. لامینا دارای دو تیغه بوده که بهم متصل شده و تشکیل خار استخوانی میدهند. گاهی اوقات رشد بیش از حد این خار استخوانی منجر به تنگی کانال نخاعی میشود.
به صورت کلی میتوان گفت که هدف از جراحی لامینکتومی برداشتن لامینا جهت ایجاد فضا برای نخاع است. این جراحی تحت بیهوشی عمومی و یا بیحسی نخاعی انجام میشود که تصمیمگیری آن بر عهده پزشک شما است. مدت زمان جراحی لامینکتومی بین ۱ الی ۳ ساعت است.
در نوع دیگری از جراحی که لامینوتومی نامیده میشود، فقط بخش کوچکی از لامینا (برای مثال فقط خار استخوانی) برداشته میشود. هدف آن برداشتن فشار از نقاط مشخصی از کانال نخاعی است. این نوع جراحی کم تهاجمیتر بوده و به طور کلی، در مقایسه با دیگر جراحیهای ستون فقرات، لامینوتومی نیاز به برش کمتری دارد.
این جراحی در چه مواردی به کار میرود؟
جراحی لامینکتومی در اغلب موارد تنگی کانال نخاعی انجام میشود. علیالخصوص هنگامی که تنگی کانال نخاعی به علت کوچکشدن فضای لامینا ایجاد شده باشد.
ریکاوری پس از جراحی: نکاتی که باید بدانید
مدت زمان ریکاوری پس از جراحی تنگی کانال نخاعی معمولاً بین ۴ تا ۶ هفته است، اما این مدت زمان بسته به شرایط جسمی هر فرد ممکن است متفاوت باشد. رعایت چند نکته کلیدی می تواند به بهبود سریع تر و جلوگیری از عوارض کمک کند:
- اجتناب از خم شدن و بلند کردن اجسام سنگین: برای جلوگیری از وارد شدن فشار به بدن و بخیه ها، باید از فعالیت های سنگین خودداری کنید.
- رعایت دقیق دستور العمل های پزشک: پس از جراحی، پزشک توصیه های مشخصی برای مدیریت درد و مراقبت از زخم به شما ارائه می دهد. اجرای صحیح این دستورات بسیار مهم است.
- فیزیوتراپی: انجام فیزیوتراپی به تسکین درد و تسریع فرآیند بهبودی کمک می کند. زمان شروع فیزیوتراپی به نظر پزشک شما بستگی دارد و معمولاً بین ۳ تا ۶ هفته پس از جراحی آغاز می شود.
- مراقبت از بخیه ها: باید محل بخیه ها را تمیز و خشک نگه دارید. معمولاً بخیهها حدود دو هفته پس از جراحی برداشته می شوند.
- اجتناب از سفر های طولانی: پرواز یا سفر های طولانی ممکن است خطر ایجاد لخته خونی در پاها را افزایش دهد. بهتر است در دوران ریکاوری از سفر های طولانی مدت خودداری کنید.
- رانندگی و بازگشت به کار: اکثر بیماران یک تا دو هفته پس از جراحی قادر به رانندگی هستند و بعد از یک ماه نیز می توانند به محل کار خود بازگردند.
درصد موفقیت
اکثر جراحیهای لامینکتومی برای درمان تنگی کانال نخاعی با موفقیت بالا (۸۵ الی ۹۰ درصد) همراه هستند. تحقیقات نشان میدهند که ۷۵ درصد از بیماران تا ده سال پس از جراحی نیز از نتیجه جراحی راضی هستند. با این حال، بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد ممکن است به دلایلی نیاز به جراحی مجدد داشته باشند. (منبع)
فورامینوتومی
در جراحی فورامینوتومی، استخوان اطراف فورامن برداشته میشود. فورامن یا گذرگاه عصبی همان فضای بین دو مهره است که ریشههای عصبی از آن خارج میشوند. بنابراین، با انجام فورامینوتومی، فضایی که ریشههای عصبی برای خروج از ستون فقرات به آن نیاز دارند، افزایش مییابد. برخی اوقات فورامینوتومی توأم با لامینکتومی یا لامینوتومی انجام میشود. مدت زمان این جراحی به طور میانگین ۲ ساعت است.
این جراحی در چه مواردی به کار میرود؟
فورامینوتومی در مواردی به کار میرود که تنگی کانال نخاعی به علت فشاری باشد که قسمت فورامن مهره روی نخاع و ریشههای نخاعی وارد کرده است. به همین سبب در این جراحی تنها بخش فورامن مهره برداشته میشود. این جراحی معمولا در ناحیه گردن انجام میشود.
ریکاوری پس از جراحی فورامینوتومی: چه انتظاراتی داشته باشیم؟
ریکاوری پس از جراحی فورامینوتومی به عواملی همچون شرایط جسمی بیمار و پیروی از دستورات پزشک بستگی دارد. بیشتر بیماران بین ۴ تا ۸ هفته پس از جراحی قادر به انجام فعالیت های سبک هستند و بعد از ۶ تا ۸ هفته می توانند به محل کار خود بازگردند. با این حال، ریکاوری کامل ممکن است تا یک سال طول بکشد. ریکاوری پس از جراحی فورامینوتومی نیازمند صبر و رعایت دقیق توصیه های پزشکی است تا از بروز هر گونه عوارض جلوگیری شود.
نکات مهم در دوره ریکاوری:
- مشاوره با پزشک: قبل از شروع هرگونه فعالیت سنگین مانند رانندگی یا ورزش، حتماً با جراح خود مشورت کنید.
- فیزیوتراپی: بسته به نظر پزشک، ممکن است ۴ هفته پس از جراحی، فیزیوتراپی تجویز شود. این جلسات ابتدا برای کنترل درد و التهاب شروع می شوند و به تدریج شامل فعالیت هایی مانند راه رفتن و استفاده از دوچرخه ثابت خواهند بود.
درصد موفقیت
درصد موفقیت گزارش شده برای فورامینوتومی کم تهاجمی در یک پژوهش بین ۹۲ تا ۹۴ درصد و در پژهشی دیگر بین ۸۴ تا ۸۶ درصد بیان شده است. این درصد بیانگر میزان موفقیت جراحی در از بین بردن درد تا دو سال پس از عمل است. (منبع)
عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی چیست؟
هر جراحی با عوارضی همراه است که برخی شایع و برخی نادر هستند. اگر این جراحی توسط یک جراح مغز و اعصاب باتجربه و حرفهای انجام شود، نگرانی از بابت بروز یا این عوارض نخواهید داشت. از جمله عوارض شایع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی: که با بخیه و پانسمان مناسب قابل پیشگیری است.
- درد: این مورد با تجویز مسکن بهبود مییابد.
- عفونت: درصد عفونت در این جراحی بسیار پایین و در حدود ۱ درصد است که با تجویز آنتیبیوتیک رفع میشود.
- اثرات ناشی از داروهای بیهوشی: در جراحی تنگی کانال نخاعی اکثراً از بیهوشی عمومی استفاده میشود و داروهای مورد استفاده برای بیهوشی ممکن است اثرات کوتاه مدتی بر فرد بگذارند.
برخی دیگر از عوارض نادر بوده و احتمال وقوع آنها بسیار پایین است. از جمله این عوارض نادر عبارتند از:
- هماتوم یا لخته شدن خون در بخش خارجی رگهای آسیب دیده
- پاره شدن کیسه نخاعی و خارج شدن مایع نخاعی
- ملتهب شدن ریشههای عصبی
- آسیب به عصبها
- مشکلات ریوی
با اینحال باید گفت که بروز این عوارض به عوامل مختلفی بستگی دارد و در هر فرد متفاوت خواهد بود:
- روش جراحی: نوع جراحی ستون فقرات انجام شده بر عوارض احتمالی تأثیر میگذارد. برای مثال، روشهای تهاجمی در مقایسه با روشهای کم تهاجمی مانند لامینوتومی ممکن است عوارض بیشتری همراه داشته باشد.
- وضعیت سلامت عمومی بیمار: احتمال بروز عوارض در بیمارانی که دارای بیماریهای زمینهای مانند دیابت، چاقی یا مشکلات قلبی-عروقی باشند بیشتر است.
- سن بیمار: بیماران مسن ممکن است به دلیل عواملی مانند کاهش تراکم استخوان و روند ریکاوری آهستهتر در معرض عوارض احتمالی بیشتری باشند.
- شدت تنگی کانال نخاعی: هرچه شرایط و وضعیت کانال نخاعی بیمار حادتر باشد، به جراحی سنگینتری نیاز داشته و احتمال بروز عوارض بیشتر است.
- مهارت و تجربه جراح: هرچه جراح مغز و اعصاب تخصص و تجربه بیشتری داشته باشد، جراحی با درصد موفقیت بالاتری انجام شده و احتمال بروز عوارض کمتر خواهد شد.
- مراقبتهای بعد از عمل: در صورتیکه بیمار تمامی دستورالعملها و مراقبتهای گفته شده را رعایت کند، عوارض کمتری رخ خواهد داد.
- کنترل عفونت: مصرف صحیح و به موقع آنتیبیوتیک در کنترل عفونت موثر بوده و باعث کمتر شدن احتمال بروز عوارض در فرد میشود.
هزینه جراحی تنگی کانال نخاعی
از آنجا که علت بروز تنگی کانال نخاعی متفاوت است، دوره درمانی جراحی و در نتیجه محدوده هزینهها متفاوت خواهد بود. به طور کلی هزینه جراحی به موارد متعددی بستگی دارد که عبارتند از:
- مدت زمان جراحی: هرچه جراحی پیچیدهتر باشد، مدت زمان جراحی طولانیتر و در نتیجه هزینه جراحی بیشتر خواهد بود. برای مثال، جراحی لامینکتومی به دلیل پیچیدگی بیشتر، هزینه بیشتری نیز نسبت به جراحی لامینوتومی خواهد داشت.
- شرایط جسمی بیمار: اگر بیمار به دلایلی از جمله شرایط بدنی به مراقبت بیشتری نیاز داشته باشد، طبعاً هزینه نهایی جراحی برای وی بیشتر خواهد بود.
- تجهیزات پزشکی مورد استفاده
- بیمارستان محل جراحی
- سطح تجربه و تخصص جراح متخصص مغز و اعصاب: مسلماً هرچه تخصص و دقت جراح در انجام جراحی بیشتر باشد، نتیجه حاصل از جراحی متفاوتتر خواهد بود که این مورد بیتأثیر بر هزینه جراحی نیست.
و در نهایت برای اطلاع از هزینه دقیق درمان و جراحی تنگی کانال نخاعی ضروری است که پیش از جراحی با جراح متخصص مدنظر خود مشاوره کنید.
سوالات متداول
آیا جراحی تنگی کانال نخاعی موفقیتآمیز است؟
بله، اکثر جراحیهای تنگی کانال نخاعی درصد موفقیت بالای ۸۰ درصد داشته و تا ۸ سال نیز بهبود حاصل از جراحی باقی میماند.
آیا احتمال بازگشت تنگی کانال نخاعی پس از جراحی وجود دارد؟
احتمال برگشت تنگی کانال نخاعی بسیار نادر است، زیرا اکثر جراحیها درصد موفقیت بالایی دارند. اما در موارد نادری برخی افراد چند سال بعد از جراحی مجدداً دچار درد در ناحیه کمر میشوند.
آیا پس از انجام جراحی تنگی کانال نخاعی محدودیت در انجام فعالیتها وجود دارد؟
بله. پس از جراحی باید از فعالیتهایی که نیازمند چرخش دادن به کمر، خم شدن و یا بلند کردن اجسام سنگین است، خودداری شود.
آیا پس از جراحی نیاز به استراحت مطلق وجود دارد؟
خیر، تنها همان روز جراحی باید کاملا استراحت کرده و بعد از آن جهت بهبود ریکاوری باید طبق دستور پزشک خود شروع به تحرک کنید.
بهترین حالت خوابیدن پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کدام است؟
خوابیدن به پشت یا پهلو در حالتی که زانوها خم بوده و زیر آنها بالش گذاشته شود، بهترین حالت خوابیدن پس از جراحی ستون فقرات است.
مصرف کدام مواد غذایی پس از جراحی ستون فقرات مفید است؟
پروتئین مهمترین ماده مغذی مورد نیاز پس از جراحی ستون فقرات است، بنابراین مصرف مواد غذایی همانند گوشت بدون چربی، تخم مرغ، مرغ و ماهی بسیار مفید خواهد بود.
آیا پس از جراحی ستون فقرات دچار کمبود وزن میشوم؟
خیر، گزارشهای بسیاری نشان میدهند که نه تنها وزن افراد پس از جراحی ستون فقرات کاهش نمییابد، بلکه بسیاری از آنها دچار اضافه وزن هم میشوند.
آیا پس از جراحی تنگی کانال نخاعی میتوان به زندگی عادی بازگشت؟
بله، مطالعات نشان میدهند که افراد پس از ریکاوری و گذراندن مراحل توانبخشی میتوانند به فعالیتهای روزمره و محل کار خود بازگردند و نتیجه این جراحی تا سالها مؤثر خواهد بود.
آیا جراحی تنگی کانال نخاعی بدون بیهوشی نیز انجام میشود؟
بسته به صلاحدید جراح، محل تنگی کانال نخاعی، و شرایط بیمار، در برخی موارد خاص امکان دارد که این جراحی بدون بیهوشی و با بیحسی نخاعی انجام شود.
آیا جراحی تنگی کانال نخاعی با لیزر انجام میشود؟
خیر. به علت گستردگی این جراحی، استفاده از لیزر نهتنها توجیهی ندارد؛ بلکه مقرونبهصرفه هم نخواهد بود.
